Ο ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΧΕΡΙΑ

(Δημοσίευση: 24 Ἀπριλίου 2007) Τὸ ΠΑΣΟΚ παραμένει ἐγκλωβισμένο σὲ φαύλους κύκλους: ἀντιπολίτευση ἢ ἀνασυγκρότηση; Παληὸ ἢ νέο; Μεσαία στρώματα ἢ ἀριστερά;

Τὸ ΠΑΣΟΚ παραμένει ἐγκλωβισμένο σὲ φαύλους κύκλους: ἀντιπολίτευση ἢ ἀνασυγκρότηση; Παληὸ ἢ νέο; Μεσαία στρώματα ἢ ἀριστερά; Ἐγκλωβίζεται ἀδιέξοδα διότι οὔτε ἡ ἐκβιαστικὴ ἀντιπολίτευση οὔτε ἡ ἐν κενῷ ἀνασυγκρότηση μποροῦν νὰ δώσουν διέξοδο. Γιὰ τὸν προσανατολισμό του θὰ χρειάζονταν σοβαρὲς ἀπαντήσεις σὲ τρία ζητήματα: Ποιὰ εἶναι τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ «νέου κύκλου», ποιὰ εἶναι πλέον ἡ φυσιογνωμία τοῦ ἀντιπάλου τους, τῆς Νέας Δεξιᾶς, καὶ ποιὸ εἶναι τὸ κεντρικὸ πολιτικὸ πρόβλημα τοῦ ΠΑΣΟΚ...

...Ο «ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ»: Εἶναι διεθνῶς κύκλος ἀνάκαμψης τῆς πολιτικῆς μετὰ τὴν ἀνεπάρκεια τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ οἰκονομικοῦ καὶ κοινωνικοῦ αὐτοματισμοῦ νὰ ἀπαντήσουν (μὲ πολιτικὲς εἴτε φιλελεύθερες εἴτε σοσιαλδημοκρατικές) τόσο στὰ ἐκρηκτικὰ καὶ «ἀσύμμετρα» παγκόσμια προβλήματα, ὅσο καὶ στὴν ἰδεολογικὴ καὶ κοινωνικὴ κρίση ποὺ κατατρώει τὶς δυτικὲς κοινωνίες. Ἐπίσης, εἶναι κύκλος προωθημένης ἀνασύνταξης τοῦ συντηρητισμοῦ καὶ κρίσης τῆς σοσιαλιστικῆς πρότασης.

Η ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Ἀντίθετα ἀπ' ὅ,τι πιστεύεται, ὁ συντηρητισμὸς δὲν εἶναι μονολιθικός, μὲ κλασσικὰ ἀντιδραστικὴ ἰδεολογία καὶ νεοφιλελεύθερες ἐπιλογές. Πολλὲς τάσεις του, διεθνῶς, ἤδη μετατοπίζονται πρὸς τὴν πολιτικὴ καὶ τὴν κοινωνία, πρὸς ἀνεκτικοὺς τρόπους σκέψης. Κινοῦνται σὲ στρατηγικὲς συλλογικῆς ρύθμισης τοῦ κοινωνικοῦ σχηματισμοῦ (π.χ. τὸ σχέδιο Σιράκ-Μπορλοὺ γιὰ τὴν ἀνεργία). Ἀναφέρονται στὴν «ὅλη» κοινωνία. Καμιὰ κεϋνσιανὴ πολιτικὴ δὲν θεωροῦν πλέον ξένη. Ἐπίσης: Ἀπέναντι στὴν πολιτικὴ κουλτούρα ποὺ λέει «πολιτική = τεχνική = ἀποτελεσματικότητα», ἀντιτάσσουν τὸ σχῆμα «πολιτική = ἰδεολογία = ἠθικότητα», ἐπιδιώκοντας νὰ ἐγκλωβίσουν τὶς κοινωνίες στὴν ἄλλη ἄκρη τοῦ ἐκκρεμοῦς. Ἀπέναντι στὴν πολιτικὴ ποὺ τυποποιεῖται σὲ ἀπολογία τῆς οἰκονομίας, ὁ συντηρητισμὸς -ὀξυδερκέστατα­- ἤδη συντήκει στὸ χωνευτήρι τῆς ἰδεολογίας τὴν πολιτικὴ μὲ τὴν κοινωνία· μέσα στὴν καθημερινότητα τοῦ πραγματικοῦ ἀνθρώπου. Πῶς καὶ γιατὶ ἡ Νέα Δεξιὰ ἔχει (ἀποκατέστησε) κοντινότερους δεσμοὺς μὲ αύτὸ ποὺ οἱ κοινωνίες αἰσθάνονται ὡς οὐσιῶδες; Πῶς μποροῦμε νὰ ἀποφύγουμε τὶς γνωστὲς ρηχὲς ἀπαντήσεις σὲ αὐτὸ τὸ κεφαλαιῶδες ἐρώτημα;

Ἔτσι κι ο Κ. Καραμανλῆς. Ἀνασύρει μιὰν ἀντίληψη αὐτονομίας τῆς πολιτικῆς καὶ τὴν κατανοεῖ προεχόντως ὡς συναινετικὸ κοινωνικὸ συσχετισμὸ καὶ ὡς προσεκτικὲς τομές. Διεκδικεῖ τὴν νέα, ἐκσυγχρονισμένη φυσιογνωμία τῆς Δεξιᾶς, τὴ Νέα Δεξιά: δὲν εἶναι ἐπικοινωνιακὸ κατασκεύασμα ἤ λαϊκισμός.  Φαίνεται στὸ κοινωνικὸ ζήτημα: υἱοθετεῖ μέτρα κοινωνικῆς συνοχῆς καὶ ἀνακατανομῆς. Στὸ ἐθνικό: χωρὶς ἐθνικισμοὺς ἀλλὰ καὶ χωρὶς παληὲς ξενοδουλίες. Ἕτοιμη νὰ προωθήσει τὴν πτώση τῶν οἰκονομικῶν συνόρων, ἀλλὰ καὶ νὰ συνυπολογίσει τὴν «ἐθνικὴ ἀτμόσφαιρα» τῆς  κοινωνίας, ἴσως καὶ τῶν ἀγορῶν καὶ μερίδων τοῦ κεφαλαίου. Στὸ δημοκρατικό-θεσμικό: Ἐπαναφέρει τὸ προβάδισμα τῆς πολιτικῆς καὶ ἐξαγγέλλει μέτρα κάποιας δημοκρατικῆς ἰσορροπίας (κυρίως σὲ μακρο-θεσμικὰ μεγέθη καὶ θέματα διαλόγου). Ὅραμά της ὁ συναινετικὸς ἐκδυτικισμὸς καὶ μέσον της ἡ παθητικὴ κοινωνία. Δὲν εἶναι Ἀντιμεταρρύθμιση (ὅπως ὑποστηρίζει ὁ Μ. Ἀνδρουλάκης) ἤ Παλινόρθωση (ὅπως προπαγανδίζουν οἱ ἀντιδεξιοί). Ἡ στρατηγικὴ τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ ἀλλάζει χέρια, ἀλλάζει βελονιὰ καὶ βελόνι, ὄχι ὅμως καὶ καμβά.

Ἡ Νέα Δεξιὰ δὲν «ἠθικολογεῖ». Ἀσκεῖ προσανατολισμένη πολιτικὴ ἐκφωνώντας διαρκῶς συνθήματα καὶ προτάγματα ὄχι ἁπλῶς τοῦ «μεσαίου χώρου» ἀλλὰ τῆς ἴδιας τῆς ἀριστερᾶς (αὐτονομία τῆς πολιτικῆς, ἀλληλεγγύη, δικαιώματα, ἰσονομία, τὴν ἴδια τὴν ἰδέα τῆς προόδου). Πρόκειται γιὰ εὐρεία ἐπιχείρηση ἅλωσης-ἀλλοίωσης-ἀφομοίωσης, καθόλου πρωτόγνωρη στὴν ἱστορία τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν συγκρούσεων, ποὺ ἀξιοποιεῖ τὸ ἰδεολογικὸ silenzio τοῦ ΠΑΣΟΚ καὶ τῆς λοιπῆς Ἀριστερᾶς. Προσώρας φαίνεται νὰ ἐπικοινωνεῖ καλύτερα (ὑπαιτιότητι τίνος;) μὲ τὴν συλλογικὴ ψυχικὴ ζωή, τὸ κοινὸ βίωμα.

Τὸ ἐγχείρημα δὲν εἶναι βέβαια χωρὶς ἀντιφάσεις ἤ δυσκολίες. Ἡ νέα συντηρητικὴ στρατηγική, ὅμως, εἶναι σοβαρὴ καὶ μὲ διευρυμένο πλαίσιο. Διεκδικεῖ τὴν ἡγεμονία της στὸν νέο κύκλο ἐρχόμενη ἀπὸ τὸ μέλλον, ἀσχέτως πρόσκαιρων ἐπιτυχιῶν ἤ ἀποτυχιῶν. Ἡ ἀντιμετώπισή της θὰ ἀπαιτοῦσε μερικὰ -ἐξ ἴσου σοβαρά- πράγματα.

ΤΟ ΠΑΣΟΚ: Κεντρικὸ πρόβλημα τοῦ ΠΑΣΟΚ εἶναι ἡ κοινωνική, στρατηγικὴ καὶ ἰδεολογικὴ καθήλωση τῆς σοσιαλιστικῆς ἀριστερᾶς. Ἡ πλήρης ἅλωση τῶν ἐπίσημων ἐκδοχῶν της. Ἄμεσο πολιτικό του πρόβλημα εἶναι ὅτι παρακάμπτει τὰ προβλήματά του.

Ἔτσι καὶ κάποιες θεωρίες γιὰ τὸ ΠΑΣΟΚ ποὺ συμφύρονται στὸ ἐσωτερικό του. Πρῶτος, ὁ πελατειακὸς κοινοβουλευτισμός: μὲ «πολυσυλλεκτική» ἀερολογία καὶ πελατειακὴ πράξη. Ἀντιλαμβάνεται τὴν πολιτικὴ σὰν ἐργολαβία καὶ τὴν κοινωνία σὰν ψοφοδεεῖς ψηφοφόρους. Ἔπειτα, ἡ μααστριχτιανὴ πολιτικὴ κουλτούρα: μὲ ἄψυχο βλέμμα καὶ σκέψη ἄψιχη. Κυβερνητισμός, ἐκτεχνίκευση τῆς πολιτικῆς, λατρεία τῶν ποσοτικῶν μεγεθῶν, ἀχειράφετος κοσμοπολιτισμὸς καὶ πλευρὲς νεοφιλελευθερισμοῦ. Ἀντιλαμβάνεται τὴν κοινωνία σὰν παθητικὸ ἀντικείμενο τῆς πολιτικῆς. Τέλος, ἡ θεωρία τῶν γραφειοκρατῶν τῶν προηγούμενων περιόδων, ὅσων δὲν μεταλλάχθηκαν ἐσχάτως: συνυπεύθυνοι γιὰ τὰ φαινόμενα ἐκφυλισμοῦ ἀλλὰ χωρὶς αὐτοκριτική, δὲν προτείνουν παρὰ παρωχημένες ἀντιδεξιὲς τακτικές, ἀναβίωση τοῦ «ἀνδρεϊσμοῦ» ἢ ἐκβιαστικὴ συνέχιση τοῦ «σημιτισμοῦ». Οἱ θεωρίες αὐτὲς πρεσβεύουν ὅτι ἡ Δεξιὰ ἔχει μείνει στὸ '60 ἤ τὸ '90, ὅτι βρέθηκε στὴν ἐξουσία ἀπὸ «ἀτύχημα» τῆς Ἱστορίας. Ὅτι οἱ φαστ-φουντ ἐπιδιορθώσεις τοῦ ΠΑΣΟΚ καὶ ἡ ἐσωτερικὴ κριτικὴ στὸν συντηρητισμὸ (περὶ «ἀποτελεσματικότητας», «ἱκανότητας» κ.λπ) εἶναι ἀρκετή. Ἐλπίζουν ὅτι ἡ κοινωνία ἀργὰ ἤ γρήγορα θὰ ξαναψηφίσει τὴν ἀφηνιασμένη τεχνοκρατία ποὺ ἐκπροσωποῦν, τὴν ἠθικὴ τοῦ Homo Pasokus ποὺ ἐξέθρεψαν...

Οἱ καταστάσεις ζητοῦν Πράξη ἀπόρριψης ὅλων αὐτῶν καὶ Λόγο «ἀπὸ ἄλλο ἔδαφος». Μιὰ νέα, σύγχρονη σοσιαλιστικὴ ἀριστερὰ -τόσο σύγχρονη ὅσο καὶ ἀριστερά. Κριτήριο ἀνάκαμψης τοῦ ΠΑΣΟΚ εἶναι ἡ ἀνασυγκρότηση αὐτῆς τῆς ἀριστερᾶς. Προ-ἀπαιτοῦνται ὅμως μερικὰ «ἁπλά» πράγματα: Νέος πολιτισμὸς (ἔμπρακτη αὐτοκριτικὴ κι ἀξιοπιστία), κοινωνικὴ ἐπανένταξη («μέσα κι ἔξω ἀπ' τὴ Βουλή»), σύνδεση μὲ τὶς ἀξίες καὶ τὰ θεωρητικὰ ἐργαλεῖα τῆς ἀριστερᾶς (σὺν διάλογος οὐσίας μὲ τὶς ἰδέες τοῦ πολιτικοῦ φιλελευθερισμοῦ), οὐσιαστικὴ ἐσωτερικὴ δημοκρατία ἰδεῶν, κι αὐτονομία τῆς πολιτικῆς του (ἰδίως ἀπὸ τὰ μιντιακὰ ἐπιτελεῖα). Ὑπάρχουν δυνάμεις νὰ δοῦν κατάματα τὸ πρόβλημα; Νὰ ἐπωμιστοῦν τὸ βάρος τῆς διεξόδου; Δύσκολο...

...Ἡ σοσιαλιστικὴ πρόταση εἶναι πρόταση ζωῆς καὶ πολιτισμοῦ· πολιτικὴ  ἀνασύστασης τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ ἀπέναντι στοὺς κατακερματισμοὺς καὶ τὴν ἠθικοκοινωνικὴ εὐτέλεια· δρόμος ἀνασυγκρότησης τοῦ πολίτη ἀπέναντι στὸν παθητικὸ «χρήστη ὑπηρεσιῶν»· αἴτημα δημοκρατίας ἀπέναντι στοὺς γερασμένους θεσμοὺς ἀντιπροσώπευσης καὶ τὴν κρίση τῆς πολιτικῆς· πορεία ἀναστροφῆς τῆς διαφαινόμενης ἐθνικῆς παρακμῆς ποὺ οὔτε ἡ ἐθνικιστικὴ ὑπεραναπλήρωση οὕτε ὁ ἀνεπίγνωστος κοσμοπολιτισμὸς μποροῦν νὰ ἀντιμετωπίσουν. Σημαίνουν, αὐτά, μιὰ νέα συγχώνευση τῆς πολιτικῆς, τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς καθημερινῆς ζωῆς, σὲ κατευθύνσεις συμμετοχῆς καὶ χειραφέτησης ὅμως. Διότι μέλλον στὴν παγκοσμιοποίηση ἔχουν οἱ ἐνεργητικὲς ἐθνικὲς κοινωνίες.

Αὐτὰ προϋποθέτουν ἀνάλογο προσανατολισμὸ τοῦ πολιτικοῦ ὑποκείμενου, δηλαδὴ τῆς στρατηγικῆς, κι ἀποσαφηνίζουν τὶς διαφορές. Ἀλλιῶς, δὲν ὑπάρχει τίποτε ποὺ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ ἐκφωνηθεῖ ἀπὸ τὸ νέο κῦμα τοῦ συντηρητισμοῦ· τίποτε ποὺ νὰ ἐμποδίσει τὴν ἐκ περιτροπῆς συνταύτιση τῶν δύο κομμάτων στὸ κατώτατο δυνατὸ σημεῖο, σημεῖο ἀπαξίωσης τῆς πολιτικῆς. Τὸ παρασιτικῶς πολιτεύεσθαι τοῦ ΠΑΣΟΚ -ὅσο συνεχίζεται- γύρω ἀπὸ αὐτὸ τὸ κρίσιμο στοίχημα δὲν θὰ γράψει στὸν νέο κύκλο παρὰ ἕνα ξέθωρο «παρών» μὲ ἀχνὴ κιμωλία.

Γιάννης Φ.Φωτόπουλος, Λουτράκι, Ὁκτώβριος 2004

ΣΧΟΛΙΑ

	1. 25-06-2007 12:55
	Να δούμε το "Δια ταύτα" Ίσως το καλύτερο κείμενο που έχετε "ανεβάσει". Εξαιρετικό, μεστό, ουσιαστικό, με στρωτό λόγο και σαφές "δια ταύτα". Είναι ένα από τα πολιτικότερα κείμενα του site.  Μια μόνο επισήμανση: οι κεϋνσιανές πολιτικές που αναφέρεις είναι ακριβώς αυτές που αποκαθηλώνει ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός. Η βασική συμβολή του Κέϋνες στην οικονομική θεωρία -επαναστατική κατά πολλούς- ήταν η σύλληψη της δυνατότητας του κράτους να δρα ως επιχειρηματίας προκειμένου να ρυθμίζει την ανεργία και η απομάκρυνση από την μέχρι τότε ισχύουσα λογική της επιδίωξης μηδενικού ισοζυγίου. ΄Αλλωστε ένα από τα βιβλία του έχει τίτλο "The end of Laissez-faire" (1926).

Ανθή Βακάκη

	2. 25-06-2007 12:11
	Μετά 3 έτη... Αγαπητέ Γ.Φ.Φ.,  συμφωνώντας απολύτως με την προ...πληκτρολογήσασα, σε συγχαίρω από καρδιάς για αυτό το κομμάτι σου.  Με λύπη μου ομολογώ ότι δεν το είχα διαβάσει ως τώρα, λόγω του τίτλου του..., αφού νοιώθω ένα σύγκρυο από λέξεις φορτισμένες από πασοκικές αναμνήσεις, όπως ο περιλάλητος (σημιτικός) εκσυγχρονισμός.  Ίσως πρέπει ν' αλλάξω στάση...  Τώρα, μετά από 3 σχεδόν χρόνια από όταν έγραψες: «Υπάρχουν δυνάμεις να δουν κατάματα το πρόβλημα; Να επωμιστούν το βάρος της διεξόδου; Δύσκολο...» μάλλον θα πρέπει να σε ανακηρύξουμε και ολίγον προφήτη...  Όσο για το: «...Η σοσιαλιστική πρόταση είναι πρόταση ζωής και πολιτισμού· πολιτική ανασύστασης του κοινωνικού ιστού απέναντι στους κατακερματισμούς και την ηθικοκοινωνική ευτέλεια· δρόμος ανασυγκρότησης του πολίτη απέναντι στον παθητικό «χρήστη υπηρεσιών»· αίτημα δημοκρατίας απέναντι στους γερασμένους θεσμούς αντιπροσώπευσης και την κρίση της πολιτικής· πορεία αναστροφής της διαφαινόμενης εθνικής παρακμής που ούτε η εθνικιστική υπεραναπλήρωση ούτε ο ανεπίγνωστος κοσμοπολιτισμός μπορούν να αντιμετωπίσουν. Σημαίνουν, αυτά, μια νέα συγχώνευση της πολιτικής, του πολιτισμού και της καθημερινής ζωής, σε κατευθύνσεις συμμετοχής και χειραφέτησης όμως. Διότι μέλλον στην παγκοσμιοποίηση έχουν οι ενεργητικές εθνικές κοινωνίες.» γειά στο στόμα σου, που λένε. Δεν πρέπει όμως να μείνει εκεί.  Θα περιμένω ένα νέο, αναλυτικό, άρθρο σου πάνω σ' αυτές τις ιδέες. Και μην το ξανατιτλοφορήσεις όμως «εκσυγχρονισμός»...  Καλό κουράγιο.  αγάπη-αφοπλισμός-ειρήνη  Ναπολέων

Ναπολέων Παπαδόπουλος