Ἐξώφυλλο arrow τῆς Σύνταξης arrow Νοέμβρης 2008: Η ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ

Νοέμβρης 2008: Η ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ

Γράφει: Γιάννης Φ.ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ



Fotopoulos-001ΠΗΡΕ νὰ φθινοπωριάζει γιὰ τὰ καλά, ὅσο κι ἄν ἡ καλοκαιρία ἔξω ἐπιμένει. Τί καιρός ἔρχεται; Ξανάβλεπα προχτὲς στὸ YouTube τὴν Τελετὴ Ἔναρξης στὸ Πεκῖνο, ὅλα ἐκεῖνα τὰ τέλεια νταμάκια. Ἡ Ἀπόλυτη Τελειότητα, πράγματι. Ἡ ἡγεμονικὴ καὶ ἀπροσχημάτιστη πραγμάτωση τῆς κοινωνικῆς μηχανικῆς καὶ τῶν ἀληθινῶν ἀξιῶν τῆς νεωτερικότητας : Ρύθμιση, Ὀργάνωση, Ἰσχύς, γενικευμένος «Δεσποτισμὸς τοῦ ἐργοστάσιου», Συσσώρευση, Κραταιὰ Ἐξουσία. Ἰδεολογίες τῆς Ἀποτελεσματικότητας καὶ τῆς Ἰσχύος...

...Λατρεία τῆς ἄψογης ἐκτέλεσης τοῦ ἀνατεθέντος ρόλου, ἀποθέωση τοῦ μοριοποιημένου, ἀπρόσωπου ἀτομισμοῦ: κάθε κομμάτι, γρανάζι τοῦ συνόλου καλοεκπαιδευμένο καὶ ἀντικαταστατό· κάθε ἀνθρώπινο ἄτομο (individual) σὲ θέση μοριακοῦ ἀτόμου (atome). Μαζοποίηση καὶ ἀτομισμὸς ποὺ κάλλιστα συμβαδίζουν!

ΤΑ ΚΟΙΤΟΥΣΑ καὶ σκεφτόμουν πόσοι ἔδωσαν τὴν ζωή τους γιὰ νὰ καταλήξουμε σὲ αὐτὰ τὰ νταμάκια... Ἀναρωτιόμουν, φτιάχνεται ἡ ἱστορία, ἣ μήπως ἁπλῶς συμβαίνει ἀπὸ μόνη της; Ἐάν ἰσχύει τὸ δεύτερο, τότε φύση καὶ ἱστορία ταυτίζονται, ὁ ἄνθρωπος εἶναι παραλλαγὴ τοῦ πιθήκου.

Τὰ δύο πανάρχαια παραγγέλματα

ΑΝ ΟΜΩΣ φτιάχνεται, ἄν ποιεῖται, ποιὸς ποιεῖ τὴν ἱστορία; Ἡ Τεχνικὴ ὑποσχέθηκε ἕναν κόσμο προβλέψιμο καὶ προβλεφθέντα, ἔτσι ποὺ νὰ μὴν ὑπάρχει τίποτε στὸ ἐπέκεινα τῆς γνώσεως παρὰ μόνο τὸ "προσωρινῶς ἄγνωστο". Μαζύ μὲ τὸν ὀρθολογισμὸ ποὺ ἔσπευσε νὰ τὴν ὑπηρετήσει, αἰτήθηκαν ἕναν κόσμο φωταγωγημένο, ἐξακριβωμένο, ρυθμισμένο, τόσο ποὺ νὰ καταντᾶ ἄχρωμος -γιὰ νὰ μὴν πεῖ κανεὶς θαμπός- ἀπ' τὸ πολὺ θάμπος. Ὁ Μὰξ Βέμπερ εἶχε δίκηο: ἡ ἀπομάγευση ὁρίζει τὴν νεωτερικότητα. Τὸ φετὶχ τῆς γνώσης καὶ ἡ κρυψίβουλη γραφειοκρατικὴ φωταψία πουθενὰ δὲν ἄφηναν περιθώρια γιὰ σκιές, γιὰ κυμάνσεις, γιὰ ἀπόμερες γωνίες. Στὴν νεωτερικότητα δὲν ὑπῆρξε τίποτε ἀπόμερο.

ΖΗΣΑΜΕ τὴν ξέφρενη ἡγεμονία τῆς Τεχνικῆς. Τὸ κάθε τὶ ὑπήχθη στοὺς νόμους της, γιὰ ὅλα ἦλθε μία νόρμα, ἕνας τεχνικὸς κανόνας, μία ρουτίνα διεκπεραίωσης. Ὅλα μποροῦν νὰ ἀναχθοῦν σὲ ποσοτικές σχέσεις, κι αὐτὲς σὲ κάποιον τεχνικὸ ἀλγόριθμο. Μὲ τὸ πρόσχημα τῆς γνώσης καὶ τῆς ἀποτελεσματικότητας ἡ Τεχνικὴ κατακερμάτιζε τὰ πάντα, εἶχε λόγο γιὰ ὅλα, ὑποσχόμενη συσκευὲς-σχέσεις-μεθόδους ποὺ θὰ ἔδιναν ἀπάντηση στὸ ἀνθρώπινο περὶ εὐτυχίας ἐρώτημα. Τρεῖς κόσμοι συναντήθηκαν: ὁ κόσμος τῆς γενικευμένης ἰσοδυναμίας, ὁ κόσμος τοῦ γενικευμένου ἄνωθεν ἐλέγχου, ὁ κόσμος τοῦ γενικευμένου ἀλγόριθμου· ἔτσι στήθηκε ἡ Ἁγία Τριάδα τῆς νεωτερικότητας: ἐμπορευματοποίηση-γραφειοκρατικοποίηση-ἐκτεχνίκευση· έδειχνε πειστική, ἀκράδαντη, σιδερόφρακτη. Ἀπὸ κοντά, ἡ ρητορική στὴ θέση τοῦ Λόγου, ἡ ἐπικοινωνία στὴ θέση τῶν σχέσεων κοινωνίας, ἡ τεχνικὴ μέθοδος στὴ θέση τοῦ Τρόπου. Ἀπὸ κοντά, δεκάδες οἱ εἰδικότητες, εἰδικοὶ τῆς ψυχῆς, εἰδικοὶ τῆς ἐπικοινωνίας, εἰδικοὶ τῶν ἀνθρώπινων σχέσεων, εἰδικοὶ τοῦ γάμου, τῶν θεσμών, εἰδικοί, ειδικοί.... Ὁ ἄνθρωπος ξιπάστηκε καὶ ξεθεώθηκε· προσυπέγραψε. Γι' αὐτὸ καὶ κάποιος σὰν τὸν Κ. Ἀξελὸ δὲν δείχνει ἰδιαίτερα αἰσιόδοξος, τουλάχιστον μὲ τὴν πρόχειρη ἔννοια: «ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἰκανὸς νὰ πηδήξει πάνω ἀπὸ τὴ σκιά του».

Η ΤΕΧΝΙΚΗ... Κάποιοι σκέπτονται πὼς ἡ βασική ἀντίθεση ποὺ κινεῖ τὴν ἱστορία εἶναι ἀνάμεσα στὸ πανάρχαιο παράγγελμα τοῦ Ἀνθρώπου καὶ στὸ ἐξίσου πανάρχαιο παράγγελμα τῆς Τεχνικῆς· ἀντίθεση ποὺ ἐξάλλου διεισδύει παντοῦ, ποὺ διατρέχει ἀσταμάτητα τὶς μεγάλες κοσμοθεάσεις: τὴν θρησκευτική, τὴν φιλελεύθερη, τὴν κοινωνιστική, διαμορφώνοντας διαρκῆ ὁριζόντια μέτωπα: Ἀνθρωποκεντρισμός - Τεχνικοκεντρισμός.

ΟΜΩΣ ποιὸς ποιεῖ τὴν ἱστορία; Οἱ «κοινωνικὲς δυνάμεις», οἱ «λαοί», ὁ «ἄνθρωπος», οἱ ἀφεντάδες μὲ τοὺς στρατούς, οἱ νομοτέλειες, οἱ τόνοι τ' ἀτσαλιοῦ, ἡ ἰσχὺς στὶς χρηματαγορές; Ὅλες αὐτές οἱ μισο-ἀλήθειες ἠττήθηκαν. Ζοῦμε τὸν ἐπίλογό τους. Ζοῦμε μία ἀπρόσμενη ὑπερκέραση τῶν ὁμογενοποιητικῶν τεχνικῶν καὶ συστημάτων, τὴν ἤττα τῶν στρατηγικῶν τῆς μουντῆς ἀπομάγευσης ποὺ θέλησε νὰ ἐπιβληθεῖ στὸ ὄνομα τοῦ Ἀληθοῦς καὶ τοῦ Κανονικοῦ, ἀπὸ ἐπιστήμονες, καὶ ὀρθοτόμους, καὶ νεοφιλελεύθερους, καὶ μαρξιστές, καὶ λοιπούς ἐργολῆπτες μηχανικούς τῆς ἱστορίας. Ἀπρόσμενη: ποιὸς τὸ περίμενε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀφοῦ νίκησε ἕναν Μεσαίωνα θὰ μποροῦσε νὰ νικήσει καὶ τὴν Τεχνικότητα; ...Τόσο, ποὺ νὰ ψιθυρίζεις μαζύ μὲ τὸν Ἐλύτη «σπουδαῖο πρᾶγμα ὁ ἄνθρωπος, μόνο νὰ τὸ σκέφτεσαι...».

ΚΑΙ ΝΑ ποὺ οἱ σκιὲς ἀνακτοῦν ὅλα τὰ δικαιώματά τους. Μία σκιὰ πλανᾶται πάνω ἀπὸ τὰ φαντάσματα τῆς νεωτερικῆς ἐποχῆς καὶ τὰ ἀπειλεῖ, μπορεῖ λέει νὰ τινάξει τὰ φτερά της στὴν Ἄπω Ἀνατολή ἣ στὸ Πεκῖνο ποὺ λέγαμε, καὶ νὰ προκαλέσει θύελλα στὸν Κόλπο τοῦ Μεξικοῦ· μᾶς τὸ εἶπε αὐτὸ ἡ ἐπιστήμη (ποὺ ἀρχίζει νὰ ξεπερνάει τοὺς φυσιοκρατούμενους δαρβινο-ντετερμινισμούς της) ἤδη ἀπὸ τὸ 1965 μὲ τὸ στόμα τοῦ Ἔντουαρτ Λόρεντζ. Μὰ κυρίως μᾶς τὸ εἶπε ὁ λαός τοῦ Βιετνάμ: ἡ ἀπόλυτη πρόταξη τῆς γνώσης καὶ τῆς τεχνικῆς, ἡ νεωτερικὴ οὐτοπία τῆς Ἀπόλυτης Τεχνολογικῆς Ὑπεροχῆς ποὺ θὰ ἦταν ἀκαταμάχητη, νικήθηκαν ἐκεῖ κατὰ κράτος ἀπὸ μία ἀπόφαση, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν σκιά μιᾶς πεταλούδας!

Ἡ πεταλούδα

Η ΣΚΙΑ αὐτὴ ἔχει Φῶς. Μιλῶ γιὰ ἐκεῖνο ποὺ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ παλεύει, γιὰ ἐκεὶνο ποὺ ὁλοένα ἀνηφορίζει δύσκολα, δύσβατα, ἀβέβαια, θέλοντας νὰ ἀφήσει στοὺς ἐπόμενους ἕναν ὁρίζοντα πλατύτερο. Γιατὶ τάχα; Γιατὶ παλεύουν οἱ ἄνθρωποι; Γιατὶ δὲν παλεύουν ὅλοι οἱ ἀνθρωποι; Γιατὶ πονᾶνε οἱ ἄνθρωποι; Γιατὶ πονᾶνε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι; Γιατὶ ἄνθρωποι ἀποφασίζουν τὸν ἀγῶνα μέχρι θανάτου; Γιατἰ ἐλπίζουν;

ΝΑΙ, μιλῶ γιὰ τὴν ψυχή! Αὐτὴ τὴν παράδοξη ποιητικότητα ποὺ πεταρίζει σὰν δεκαεφτάχρονο κοριτσόπουλο, σὰν εὐάλωτη κι ἀνυπότακτη πεταλούδα ψάχνοντας μυρωδιὲς πότε σὲ ἄνθη καὶ πότε σὲ σκατά. «Μόνη ἀλλ' ὄχι μόνη». Ποὺ ἀγωνιᾶ, ποὺ ψάχνει νὰ προλάβει, νὰ προκαταλάβει, νὰ προ-καταλάβει τοὺς καιρούς, πότε μὲ ὅπλο τὴν (τεχνικὴ) πρόγνωση, πότε μὲ τὴν (τραγικὴ) ἐπίγνωση, μὰ ποὺ τελικῶς δὲν ἔχει ἀλλοῦ νὰ σταθεῖ παρὰ σὲ «ἐκείνη τὴν ἐσωτερικὴ βεβαιότητα ποὺ προηγεῖται τοῦ ἀπείρου» (Κίρκεγκωρ): τὴν πίστη της! Τὸ τίναγμα τῶν φτερῶν της, ἔτοιμο γιὰ τὰ κρείττω καὶ τὰ χείρω. Γκουέρνικα ἰσοπεδωμένη καὶ Γκουέρνικα μνημεῖο πολιτισμοῦ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες. Μία σκιὰ ποὺ παρὰ τὴν ὁλόγυρα καὶ τὴν ἐσωτερικὴ φθορὰ δείχνει ἰκανὴ ἀκόμη καὶ νὰ ξεπεράσει τὸν ἑαυτό της: νὰ πηδήσει πάνω ἀπ' τὸν ἄνθρωπο! Παράξενο, φοβερό πρᾶγμα τὸ ἀνθρώπινο εἶδος. Δεινόν κ' οὐδέν δεινότερον.

ΠΟΙΟΣ ποιεῖ τὴν ἱστορία, δὲν ξέρω... Τὸ ἐρώτημα πάντως δὲν εἶναι ἄθεο. Ἔνθεο καὶ ξεθεωμένο δῶρο τῆς φύσης καὶ τῆς ἱστορίας τούτη ἡ πεταλούδα, ἀντιστέκεται ἀκόμα στὴν ὁριστική ἀπο-θέωσή της καὶ στὴν ἀπομύθευση τοῦ κόσμου· καὶ ρίχνει τὴν σκιά της διαρκῶς ἔξω ἀπὸ τὴν φύση καὶ πέρα ἀπὸ τὴν ἱστορία. Τὶς ἀρνεῖται καὶ τὶς φιλιώνει. Ροδιὰ καρπισμένη μὲ πορφυροὺς χυμούς, σημάδι τύχης καλῆς καὶ σημάδι τῶν πουλιῶν ποὺ τὴν ραμφίζουν· ροδιὰ ποὺ αὐλακώνει τὸν δρόμο σου πεισματικὰ καὶ μὲ εὐλάβεια, ἔτσι καθώς ἡ γιαγιά μου χαράκωνε τὶς βρώσιμες Καλαμῶν: μία-μία κι ἀπ' ἄκρου σ' ἄκρο. Ἀνεμοδοῦρι καιρῶν ἀλλοτινῶν καὶ ὅσων δὲν φάνηκαν ἀκόμη, νὰ δείχνει ἀνωθρώσκοντες καπνούς πίσω ἀπ' ὅσα, ἐντελῶς συμβατικά, χωρίσαμε σὲ παρελθόντα καὶ μέλλοντα. Τὸ Ὑπερμάχῳ μας καὶ τ' ἀποκούμπι μας. Τὸ ἅλας τῆς γῆς.

ΝΑΙ μιλῶ γιὰ τὴν ψυχή, αὐτήν τὴν «λικότατη» πρώτη ὕλη τῆς ζωῆς - τὸ ἔσχατο σωματίδιό της, ποὺ ποιεῖ τὰ πράγματα, μὰ πρὶν ὑπάρχει στὸ μάτι. Εἶναι τοῦ βλέμματος ὁ βυθός, ποὺ ὤρες βουβαίνεται καὶ ὤρες ἀνταριάζει. Εἶν' αὐτό ποὺ δὲν εἶδε ὁ δικαστής στὴν ἀσάλευτη μάνα τοῦ φονιᾶ ποὺ στέκει παράμερα, μὰ τὸ κρυφάκουσε ὁ Εὐριπίδης νὰ σφίγγει τὰ δόντια τῆς προδομένης Μήδειας καὶ ὁ Παπαδιαμάντης νὰ χαράζει τὴν ἀπόφαση γιὰ ζωὴ καὶ γιὰ θάνατο τῆς κυρα-Χαδούλας, τῆς Φραγκογιαννοῦς. Τύχη μου νὰ τὸ δῶ καὶ ‘γὼ στὸ γερακίσιο μάτι τῆς παληκαροῦς κυρα-Ἀνθούλας καὶ τῆς παιδούλας κυρα-Φωτεινῆς ποὺ δεκαετίες τώρα παλεύουν καὶ γεννοβολᾶνε ζωή - καὶ ζέση γιὰ ζωή. (Τύχη ὁλονῶν μας νὰ βυζάξουμε τὸ βλέμμα τῶν Μεγάλων Γυναικῶν ὁλόγυρα τῆς ζωῆς μας. Μορφές ἀρχοντικές, θυσιαστικές, ὑπερπραγματικές καί: κορφές, ρόλος, κόρφος. Βαθύτερα φιλιωμένη Φύση).

Ὁ μίτος

ΣΤΗΝ πραγματικότητα ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι οὔτε καλός, οὔτε κακός - προσωπικὰ μοῦ ἀρκεῖ ἡ γνώμη τοῦ ποιητῆ: «ἄνθρωπε ἄθελά σου κακέ, παραλίγο ἡ τύχη σου ἄλλη», ποὺ συναντάει τὸ σωκρατικὸ «οὐδεὶς ἐκὼν κακός». Δὲν τὸν κινεῖ τὸν ἄνθρωπο οὔτε τὸ Ἀληθὲς οὔτε τὸ Ψευδές. Εἶναι περισσότερα καὶ ἀλλιώτικα καὶ πλουσιώτερα πράγματα αὐτά ποὺ τὸν ἀπαρτίζουν. Τὸ πιὸ βασικὸ ἴσως: Ἐνῷ ἡ τεχνική (ὅπως καὶ ἡ γνώση) εἶναι κατὰ τάση μονοκεντρική, ἀναγωγική, συγκεντρωτική, ὁ ἄνθρωπος εἶναι πολυκεντρικός, πολυσθενής, ἀπειρόπλευρος. Διάχυτος. Διαρρέεται (καὶ ταλανίζεται) ἀπὸ ἀντιφατικότητες, κι αὐτὸ συνιστᾶ τὴν ἔσχατη ἀρχή του. Οἰκοδομεῖται πάνω στὶς ἀντιφάσεις του καὶ πάνω στὴν σχέση ποὺ ἀποκτᾶ μὲ τὶς ἀντιφάσεις του. Τὶς κουβαλάει, τὶς ἀγαπάει, τὶς μισεί. Τὶς σμιλεύει καθώς τὸν σμιλεύουν. Μία κορυφαία εἶναι ἐκείνη ἀνάμεσα στὴν λειψότητά του καὶ στὸ αἴτημά του γιὰ πληρότητα. Μία ἄλλη εἶναι ἀνάμεσα στὸν φόβο του καὶ στὸ αἴτημα γιὰ πρόοδο, ἣ ἀνάμεσα στὸ πεπερασμένο του καὶ στὴν διαρκῆ του ἀγωνία γιὰ μὴ πεπερασμένα νοήματα.

ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΕΣ ἰδιότητες, χάσματα, σχισματικές δυνάμεις, κομμάτια, θραύσματα, νῖκες καὶ πληγιάσματα, ἀσύμμετρες ψηφῖδες, μακραίωνες λαθροβιώσεις καὶ ἀπότομα τινάγματα· μὰ μέσα ἀπ' ὅλα αὐτά παραμένει ὁ ἄνθρωπος μία πολύπλοκη ἐνότητα, σύνθετη, ἄνιση κι ἀσύμμετρη, ἐν δράσει. Εἶναι μία «πρακτικο-κριτικὴ» ἐνότητα. Σημαίνει αὐτὸ πὼς ὁ ἄνθρωπος, καθὼς κινεῖται, ἔχει ὡς ἐνότητά του τὴν ἐνότητα τοῦ μίτου του ποὺ κάθε φορὰ τὸν συνέχει. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ μίτος του, μὲ ἄλλα λόγια ὁρίζεται ἀπὸ τὴν ἀξιακὴ προβολή, τὸν προσανατολισμό του, τὸν ὁδηγό τῶν λοιπῶν πλευρῶν, τὸ πρόταγμά του (πάντοτε μισο-συνειδητὸ καὶ μισο-ἀσυνείδητο) ποὺ συνενώνει καὶ δαμάζει τὰ λοιπά. Εἶναι αὐτὸ τὸ θαυμαστὸ καὶ ἀνερμήνευτο, ποὺ διατήρησε τὸν ἄνθρωπο ἔκκεντρο -ὥστε νὰ μποροῦμε σήμερα νὰ ἐλπίζουμε σὲ ἐκείνη τὴν ἀντικανονικοποιητικὴ ἀνθρωπινότητα, στὴν μοναδικὴ ἀντιφατικότητα τοῦ καθενός μας, ποὺ κρατεῖ ἀνοικτὸ τὸ διάβα μας.

Οἱ παληές ἑρμηνεῖες

ΖΗΣΑΜΕ ὅλων τῶν εἰδῶν τὶς αὐθαίρετες ἑρμηνεῖες, τὶς ἐξωανθρώπινες θεάσεις. Ἐπὶ αἰῶνες τώρα ὁ ἄνθρωπος προσυπέγραφε τὴν ἐρημοδικία του καὶ τὶς μεγάλες διασπάσεις: Ψυχὴ καὶ Σῶμα, Ὕλη καὶ Πνεῦμα, Εἶναι καὶ Συνειδήση, Πρᾶγμα καὶ Ἀξία, Ἰδεαλισμός καὶ Ὑλισμός... Καὶ ψήφισε πότε τὸ ἕνα πότε τὸ ἄλλο, ἀνάλογα μὲ τὴν ἑκάστοτε ἐπικρατοῦσα αὐταπάτη... Πόσο θὰ χρειαστεῖ ἀκόμα γιὰ νὰ κάνουμε μισὸ βῆμα ἐμπρός; Πόσα κορμιὰ νὰ πέσουν καταγῆς νὰ στρώσουν δρόμο, πόσες γενιὲς ὄμορφης νιότης νὰ χαθοῦν;

ΝΑΙ, ὁ παληὸς ἀστικὸς οὐμανισμὸς ἦταν ψευδής, χειραγωγημένος, χωρὶς κοινωνικὴ ματιὰ καὶ ἐγκόσμια θέαση, κάποτε ὑποκριτικός καὶ συγκαλυπτικός. Ἦταν ἀτομιστικός καὶ μοριοποιητικός, ἐνῷ δὲν ἀπέφυγε φαρισαϊσμούς. Ἀπρόσωπος, συχνὰ μαγκωμένος στὸν προτεσταντικὸ πιετισμὸ ἣ στὴν φιλανθρωπία τῆς Σωτηρίας, ἀλλὰ καὶ σὲ κρατικόσχημους ἰδεασμούς (π.χ. ὁ «ἐκπολιτιστικὸς» ρόλος τῆς ἀποικιοκρατίας). Μᾶς ἄφησε ὅμως παρακαταθήκη τὰ αἰτήματά του, καὶ δὲν πρέπει νὰ πετάει κανείς «τὸ μωρὸ μαζὺ μὲ τ' ἀπόνερα».

ΝΑΙ, ὁ παληός ὑλιστικὸς ἐλευθερωτισμός ἦταν ψευδής, χειραγωγητικός, προκρούστειος. Ζήτησε νὰ ἐπιβάλει στὴν κοινωνία μία τερατώδη ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση χάριν τοῦ σπέρματός του, δηλαδὴ τῆς ὁμογενοποιητικῆς «νομοτελειακῆς» σκέψης του ποὺ γέννησε ἀπίστευτες γραφειοκρατίες - ἡ τερατογέννεση ἐδῶ δὲν ἀποτελεῖ παρέκκλιση, ἀλλὰ σύμφυτο δομικὸ στοιχεῖο τοῦ «θεωρητικοῦ ἀντιανθρωπισμοῦ» του. Μᾶς ἄφησε ὅμως παρακαταθήκη τὸ αἴτημά του γιὰ ἐγκόσμια, ἐνδοκοινωνική πραγμάτωση τοῦ ἀνθρώπινου αἰτήματος. Πρέπει νὰ διασωθεῖ καὶ αὐτὸ στὸ σακκούλι μἐ τὰ κεκτημένα - ἀπέναντι σὲ ἰδεολογίες ἀτομικῆς φυγῆς καὶ σὲ ἄλλες ψευδομεταφυσικὲς προτάσεις.

ΕΧΕΙ καθεμία ἀπὸ τὶς δύο αὐτὲς κοσμοθεάσεις ἕνα κομμάτι ἀλήθειας, μὰ ὁ ἄνθρωπος εἶναι κάτι περισσότερο καὶ κάτι ἀλλιώτικο ἀπ' τὰ κομμάτια του. Ὁ ἄνθρωπος-ἀντιφατικότητα καταρρίπτει τὴν παληά ἐπιστημονιστικὴ ἀξίωση γιὰ μονόπλευρη ἐπικράτηση τοῦ "Αληθοῦς" (μὲ τὴν μορφὴ τῆς Γνώσης, τῆς Ἐπιστήμης) ἔναντι τοῦ "Ψευδοῦς" (οἱ ἀξίες ὡς ψευδής συνείδηση). Ἐπίσης, ἡ ἰδέα γιὰ τὸν μίτο-πρόταγμα ξανακάνει τὸν ἄνθρωπο πρακτικο-κριτικὸ καὶ ξεπερνάει τὸν ὁρίζοντα τῆς παληᾶς μεταφυσικῆς φιλοσοφίας ποὺ προαπαιτούσε νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος «καλός».

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ σήμερα εἶναι νἀ βροῦμε τὸν μίτο. Νὰ ξαναβρεθεῖ ὁ ἄνθρωπος στὸ ἐπίκεντρο· νὰ ὑπαγάγουμε τὴν (τεχνικὴ καὶ οἰκονομικὴ) μεγέθυνση στὴν κοινωνικὴ καὶ ἀνθρώπινη ἀνάπτυξη,   - ὄχι νὰ ὑποταχτοῦμε ἣ νὰ φερθοῦμε σὰν θεοῦσες ἣ σὰν λουδῖτες ζητώντας νὰ τσακίσουμε τὴν τεχνική. Ἄς κάνει ὁ καθένας τὰ σὲ αὐτόν ἀντιστοιχοῦντα. Ἡ σκέψη, ἡ κριτική, τὸ πανεπιστήμιο, ἡ παρέα· τὸ τραγοῦδι, τὸ μυθιστόρημα, ἡ πολιτική, τὸ ζευγάρι, οἱ καλημέρες: ὅλα τὰ ὑποκείμενα τοῦ βίου ἔχουν λόγο καὶ ρόλο ἐδῶ, ὅλοι οἱ τρόποι μας, προκειμένου νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ τὸ ἀνθρώπινον τῆς συνοχῆς μας, τὸ μὴ τεχνικὸν τῆς ἁρμονίας μας. Ὅ,τι δηλαδὰ θὰ ἐπιβεβαιώσει, ἄν προλάβει, τὸν πανάρχαιο μῦθο τῆς ἐξόδου ἀπὸ τὸν Τέλειο Λαβύρινθο, ἀπὸ τὸν Ὁλοκληρωμένο Λαβύρινθο τῆς Τελειότητας· ὅ,τι θὰ ἐπιτεύξει τὴν κατανίκηση τοῦ Τέρατος.

ΔΕΝ ΠΕΡΙΜΕΝΩ, λοιπόν, νὰ γίνουν οἱ ἄνθρωποι «καλοὶ» ὥστε νὰ φτιάξουν «καλοὺς» ἡγήτορες. Δὲν περιμένω «καλούς» ἡγήτορες ποὺ θὰ φτιάξουν «καλοὺς» τοὺς ἀνθρώπους. Περιμένω τὴν πεταλούδα νὰ πεταρίσει τὰ πολύχρωμα φτερά της, δηλαδὴ μὲ ὅλες τὶς ὄμορφες καὶ ἄσκημες σκιές τους. Ἡ ἱστορία εἶναι μὴ γραμμικὸς χῶρος. Προσδοκῶ μία δόλια ὑπὲρ τῆς ζωῆς παρείσφρυση τοῦ Ἔρωτος στὴν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων. Πιστεύω στὴν ἀνά πᾶσα στιγμή ἄξαφνη στραβοτιμονιά τῆς ἱστορίας, στὴν πτύχωση, σὲ ἕναν Ρέλο ποὺ ρίχνει τὸν φραπέ κι ἀλλάζει τὴν ροή της, σὲ ἕνα πάνδημο πραξικόπημα ποὺ θὰ ξεγελάσει καὶ παρεκτρέψει τὴν νομοτέλεια - πρὸς τὴν μεριὰ τοῦ Καλοῦ ὅμως. Διότι οἱ νομοτέλειες δὲν γνωρίζουν αὐτὸ ποὺ γνωρίζει ἡ πεταλούδα: δημιουργοῦνται αἰφνίδιες πυκνώσεις δυνατότητας μὲσα στὴν ἱστορία.

Στὴν ἄκρη τῆς λίμνης

ΜΙΑ ΣΚΙΑ πλανιέται πάνω ἀπὸ τὴν μαζικὴ Τελειότητα τοῦ Πεκίνου, κάτι σὰν ἄλμα πάνω ἀπὸ τὴν φθορά, πάνω ἀπ' ὅσους ἔσπευσαν νὰ ξιπαστοῦν μαζύ της, καὶ στέλνουν τὰ παιδιά τους νὰ μάθουν κινέζικα (πλὴν σὲ ἄλλη γλῶσσα θὰ τεθοῦν τὰ ζητήματα τοῦ 21ου αἰῶνα, παραζαλισμένοι μου μοντερνιστές!). Πλανιέται πάνω ἀπὸ τὰ στριγγιὰ φαντάσματα τῆς ἐμπορευματοποίησης, τῆς ἐκτεχνίκευσης καὶ τῆς γραφειοκρατίας. Μία σκιὰ σὲ σχῆμα χαρμόσημου ζευγαριοῦ ποὺ κυνηγιέται ὅλο γέλια καὶ πειράγματα νὰ φιληθεῖ στὴν ἄκρη τῆς λίμνης - ποὺ διεκδικεῖ ἕνα διάλειμμα τῆς Ὀδύνης καὶ φτάνει στὸ βάθος τῆς ματιᾶς, παναπεῖ στὴν ἄκρη τοῦ Κόσμου, ποὺ ἔτσι κοσμεῖται καὶ μεγαλώνει. Μία σκιά, ὁ ἔρωτας, ὁ Ἔρωτας, ὁ πολυθρύλητος Eros τῶν Δυτικῶν.

ΦΩΣ, ὅπως λέμε αἰγαιοπελαγίτικο ἀπόγευμα... Ὁ μῦθος τοῦ Θησέα, ἡ μάχη τῆς ζωῆς, ἡ παρείσφρυση τῆς Ἀριάδνης, ὁ μίτος καὶ ἡ ζαβολιά χάριν τοῦ Ἔρωτος... (ἄλλη μία παρέκβαση, ὀφειλόμενη κι αὐτή: ὁ μίτος ἦταν πάντοτε ὄνομα γένους Γυναικείου!). Αὐτὴ ἡ μάχη, κι αὐτὴ ἡ παρείσφρυση, θὰ βγάλει καὶ σήμερα τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Λαβύρινθο. Αὐτὴ ἡ μάχη -μὴν ἀκοῦτε κανέναν!- δὲν ἔχει διόλου χαθεῖ. Οὔτε καὶ τὸ στοίχημα τοῦ νέου, ἔμπειρου οὐμανισμοῦ.

ΖΟΥΜΕ μία μετάβαση. Ποιὸς τὴν ἐπέβαλε, ποιὸς θὰ τὴν ἐγγυηθεῖ; Ποιὸς ποιεῖ τὴν ἱστορία, ἄν δὲν εἶναι οἱ ποιητές καὶ κείνη ἡ παράδοξη ποιητικότητα ποὺ καθετόσο πεταρίζει; Ἔξω ἡ καλοκαιρία ἐπιμένει γιὰ τὰ καλά, ὅσο κι ἄν πῆρε νὰ φθινοπωριάζει. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ μίτος τῶν ἀντιφάσεών του.

Καλή ἀνάγνωση,

γιὰ τὴν παρέα τοῦ φυλλομάντη

Γιάννης Φ. Φωτόπουλος

Νοέμβριος 2008

Υ.Γ. Ὁ τίτλος εἶναι χρησιδάνειο ἀπὸ τὸ ὁμότιτλο (ἐξαιρετικὸ) βιβλίο τοῦ Ἰσίδωρου Ζουργοῦ.



1. 23-11-2008 23:14
Χάος και άλλα τινά...

Φίλε Γιάννη, 
αν έλεγα ότι ΔΕΝ μέ εξέπληξε το κείμενό σου, θά 'λεγα ψέμματα. Με εξέπληξε, ευχάριστα, από πολλές απόψεις, που δεν θα παραθέσω εδώ για να μην θεωρηθεί κολακεία. 
Ίσως να το «κάνω λιανά» το κείμενό σου, όταν νοιώσω άνετος, από χρόνο κι άλλα διάφορα... Μπορεί τα Χριστούγεννα. Μην το πάρεις ως ...απειλή αυτό. 

Σήμερα θέλω να σημειώσω δυό πράμματα:

Το «βασικό» εκλαϊκευτικό παράδειγμα της θεωρίας του Χάους {αρμονία μέσα από την πολλαπλή "άναρχη" αλληλεπίδραση}, της πεταλούδας που πετάει στο Πεκίνο και προκαλεί βροχή στο Παρίσι, έχει μιά πτυχή που δεν είδα να την προσεγγίζεις. {Αν κάνω λάθος, πέσμου το}. Την πτυχή της ευθύνης, μικρότερης ή μεγαλύτερης, όλων μας για τα τεκταινόμενα, για την "ποίηση" της Ιστορίας. Την πτυχή της απόρριψης του ωχαδερφισμού και του «τί να κάνω εγώ, ένας απλός υπάλληλος είμαι»... Το πέταγμά μας εδώ..., του ΚΑΘΕΝΟΣ το πέταγμα, λυώνει τους πάγους στο Βόρειο Πόλο... Ή βγάζει πρόεδρο τον Μπούς και τον Μουγκάμπε... 

Το δεύτερο είναι η απουσία στο κείμενό σου της ...εξίσωσης: 
έλλειψη «γνώθι σαυτόν» =φόβος =εγωϊσμός & ιδιοτέλεια =...τα τρία κακά της μοίρας μας. 

Νά 'σαι καλά. 
αγάπη - αφοπλισμός - ειρήνη 
Ναπολέων

2. 25-11-2008 15:49
Μέχρι τότε;

Πολύ καλό άρθρο. Με εντυπωσίασε, αν και είναι λίγο δύσκολο. Για κάτι τέτοια αξίζει να κόβεις βόλτες στο Ιντερνετ. Ελπίζω να έχει συνέχεια. Το πρόβλημα είναι τί κάνουμε μέχρι τότε, με βάση μάλιστα ότι σε πολύ κόσμο η ψυχή τους έχει χρόνια πεθάνει. 

Μάριος Bee
Μάριος Bee

3. 26-11-2008 18:04
Ύπνωση όχι θάνατος

Αγαπητέ ...Μελισσομάριε, 
από τα 7 σημεία του τόσου μικρού αλλά και τόσο πυκνού σε νοήματα σχόλιού σου θα διαφωνήσω μόνο στο 7ο-τελευταίο: 
Η ψυχή ως {κατ' εμέ} λειτουργία του σώματος πεθαίνει μόνον μαζί του. 
Σε "χειμέρια" νάρκη βρίσκεται, σε ύπνωση, «στον πολύ κόσμο», όπως λές. 
Κι εκεί μάς χρειάζεται η ...πεταλούδα: Να πετάξει μπάς και ξυπνήσουμε, εμείς πρώτα, ώστε με καλή διάθεση να ξυπνήσουμε και τους γύρω... 
α-α-ε 
Ν.

4. 30-11-2008 21:46
Από ψυχής

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΛΟΜΑΝΤΗ: Ο φίλος Γρηγόρης Ραδίτσης μάς έστειλε τις σκέψεις του με αφορμή το σημείωμα της Σύνταξης. Λόγω μεγέθους αλλά και για να διευκολυνθεί η ανταλλαγή σκέψεων, δημοσιεύουμε το κείμενό του στη Στήλη "Διάλογος"
Γρηγόρης Ραδίτσης

5. 04-12-2008 16:35
Η παρείσφρυση του Έρωτος

Ωραίο κείμενο, παρορμητικό και χειμαρρώδες, ποιητικό εν τέλει. Σαν στεναγμός που βγαίνει ύστερα από μια δύσκολη μέρα. Εκφράζει αυτό που όλοι νοιώθουμε και δύσκολα παραδεχόμαστε, τον ευνουχισμό μας στον αιώνα της εκτεχνίκευσης και της ποσοτικοποίησης των πάντων. Αλλά μέχρι εκεί. Στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όταν ο κ. ΕΒΕΑ βγαίνει και υπό την απειλή των απολύσεων εισηγείται εβδομάδα τριών το πολύ εργάσιμων ημερών για τους εργαζομένους των 800€ -συγγνώμη κύριε Βαρβέρη που χρησιμοποιώ κι εγώ τον όρο- η επίκληση της Ψυχής και του Έρωτα είναι παρηγοριά και χάδι, αλλά δεν είναι λύση. Ούτε ανάλυση. Είναι τέχνη, που μπορεί μεν να στρατεύεται στην ανάγκη μας για απελευθέρωση, αλλά δεν δίνει όπλα και εργαλεία ανάλυσης. Κι εγώ θέλω όπλα, εδώ και τώρα, για να βγω από το matrix στο πραγματικό φως.
Σοφία Αμοριανού

0 Σχόλια

Δεν υπάρχουν σχόλια.

Υποβολή σχολίου
Δεν θα δημοσιευθεί

Ειδοποίησέ με μέσω e-mail σε απαντήσεις
Συλλαβισμός Συλλαβισμός

Tsipras-01

Κείμενα του ιδίου :

Πρόσφατες δημοσιεύσεις

γιά τήν σύνδεση στο Forum...





Αρχή σελίδας