Φεβρουάριος 2010: ΖΟΥΜΕ ΜΙΑ ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

«...Ἀλλ' αὐτὸς ὁ ἀδιάκοπος καταθρυμματισμὸς

ποὺ δὲν ἀλλοίωνε τὴν φυσιογνωμία τοῦ ὅλου,

διακόπτεται ἀπότομα ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἥλιου

πού, μέσα σὲ μιὰ λάμψη, ἰχνογραφεῖ μεμιᾶς

τὴν ὄψη τοῦ καινούργιου κόσμου...»

(G. Hegel)

ΑΛΛΟΤΕ βορηᾶς καὶ λίβας ἄλλοτε, ἰδίως σὲ τοῦτα δῶ τὰ μέρη... Καὶ κάποτε-κάποτε, σὰν παραφωνία στὴν ἱστορία τους, λίγο εὐήμερο κι ἀνέμελο καρουσέλ. Λίγο, ὅσο νὰ προλάβουμε νὰ ξεχαστοῦμε. Λίγο, ὅσο νὰ μὴν προλάβουμε νὰ ξεχάσουμε. Μὰ τώρα τί; Χειμώνας πηχτὸς καὶ καύσωνας πνιγηρός, ἀνάκατος.

ΤΡΙΓΥΡΩ golden ἀλαλαγμοί. Ὅτι διανύουμε μία μεταβατικὴ περίοδο τὸ λένε πιὰ ἀκόμα καὶ τὰ πρωϊνάδικα, ἀ λὰ σαλάτα μὲ μεγάλα διαζύγια - μπὰς καὶ πνίξουν τὸν ἀχὸ ἀπὸ ἄλλα διαζύγια, μεγαλύτερα.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ζωὴ τραβᾶ τὸν ἡμιασπόνδυλο δρόμο της μόνη. Ἀπὸ ποῦ νὰ πιαστεῖ κανείς; Ποῦ χάθηκαν οἱ κουπαστές, οἱ ὁδοδεῖκτες ποῦ πῆγαν; Ἡ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ καλά-καλὰ νὰ σώσει οὔτε τὸν ἐαυτό της, πληγιασμένη ἀπ' τὴν ἴδια της τὴν παληὰ ἔπαρση πὼς μποροῦσε αὐτή, καὶ μόνο αὐτή, νὰ ἰχνογραφήσει ὁριστικὰ τὸν κόσμο. Ἡ πολιτικὴ τὸ ἴδιο. Γέννημα τῆς νεωτερικότητας καὶ θρέμμα τῶν μεγάλων της ἀφηγήσεων, κάθεται ἀποσβολωμένη στὴν γωνιά, ἄφωνη σὰν ἀποκληρωμένη κόρη, κι ἀναθυμᾶται τὶς ἐποχὲς ποὺ κράταγε αὐτὴ (ἤ ἔτσι νόμιζε) τὰ πινέλα... Κάποιος ἔγραφε στὰ σέβεντυ'ς: «Ἡ ἐπιστήμη κι ἡ πολιτική, οἱ δυὸ πουτάνες τῆς νεωτερικότητας... Μαζὺ βρίσκουν πελάτες, μαζὺ κλέβουν στὸ ζύγι...»

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ σκέψη; Ξιπασμένη. Τὰ αἰσθητικὰ κινήματα; Ξεπεσμένα. Ἔχει κανεὶς ἔντονη τὴν γεύση ὅτι ὅλα αὐτὰ ξάφνου ἀνήκουν στὸ χθές.

ΟΛΑ τὰ γνωστά, παληὰ ἀναφορικὰ τελειώνουν. Ὅλα; Στὸ πέλαγο μεσονυχτὶς κι ὁλόγυρα τρικυμία - καὶ πολλὰ τώρα χρειαζόμαστε. Χρειαζόμαστε φανοὺς θυέλης καὶ χέρια ἀπλωμένα μπροστὰ νὰ τοὺς κρατᾶνε. Χρειαζόμαστε ἀπέναντι στεριά, παναπεῖ μία ἐλάχιστη νοσταλγία μέλλοντος. Κι ἄλλα ἀκόμη... Ἀδιάκοπος ὁ καταθρυμματισμός... Ὄχι, οἱ καιροί μας δὲν εἶναι ἁπλῶς μεταβατικοί.

Δυὸ τρεῖς ἀρχαῖες λέξεις-λεξοῦλες

ΤΟ ΣΑΡΩΜΑ ἔχει δεκαετίες τώρα ἀρχίσει. Ζοῦμε μία ἱδρυτικὴ ἐποχὴ ἐπειδὴ τώρα ἱδρύεται τὸ μετὰ-τὴν-νεωτερικότητα. Κι αὐτὸ γίνεται παγκόσμια, γιὰ πρώτη φορά. Ποιὸς ὁ μεσοστρόβιλος φανὸς κάθε λαοῦ; Ποιὸς τῶν Ἑλλήνων; Ἀναρωτιέμαι ἐὰν ἔχει ἀκόμη τοῦτος ‘δῶ ὁ λαὸς κάτι ἰδιαίτερο σὰν φανάρι - ἤ σὰν ὀβολὸ γιὰ τοῦτον τὸν πρωτόφαντο παγκόσμιο ἔρανο γιὰ μεσοπέλαγο φῶς. Κάτι ποὺ νὰ βοηθάει, νὰ γονιμοποιεῖ αὐτοσυνειδησίες κι ἑτεροπροσφορὲς χωρὶς νὰ ἀναχαράζει ὅσα ἤδη ἄλλοι ἔχουν προσφέρει.

ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ δυό-τρεῖς ἀρχαῖες λέξεις, ἀπ' αὐτὲς ποὺ ὅλο πιάνουν σκουριὰ ὅλο νἄσου ἀναβλύζουν λέξεις-λεξοῦλες ἀτίθασες, καὶ μεταλαμπαδεύονται ἀπρόσμενα... Πέρσυ τὸν Δεκέμβρη, μέσα σὲ μιὰ μέρα ἔφυγαν ἀπ' τὴν Ἑλλάδα κι οἱ ἁρμονικές τους ἀχολόγησαν μεμιᾶς -ἄκου νὰ δεῖς!- ἀπὸ τὴν Μόσχα μέχρι τὴν Ἀργεντινή, ἐνῷ ἔντονα ἀκούστηκαν (κι ἀκόμη ἀκούγονται) σὰν τριγμὸς κι ἀνάτριχο σούσουρο στὶς Βρυξέλλες. Δυὸ-τρεῖς λεξοῦλες γιά τὴν ἐγερτική, μὴ ἀνταγωνιστικὴ πόρευση τοῦ ὰνθρώπου τοῦ 21ου αἰῶνα...

Η ΠΕΡΙΧΩΡΗΣΗ κατ' ἀρχήν· ἡ πλούσια, ἡ ἑνιαία κοσμοθέαση καὶ ἡ πολύτιμη ἐναρμόνιση τῶν δύο πιὸ κεντρικῶν νημάτων τοῦ βίου: τῆς κοινότητας καὶ τῆς ἑτερότητας. Διδασκαλία Ὀρθόδοξη ποὺ ἔχει τὶς πηγές της σὲ ὅλη τὴν κλασσικὴ ἑλληνικὴ διδασκαλία γιά τὴν ἐπιείκια καὶ τὴν δίκην, μὰ ποὺ ὁδηγεῖ μακρύτερα, πέρα ἀπὸ τὸ ἁπλὸ "δίκαιον ἐστί" καὶ φτάνει ἔως τὸ "ἀνθρωπίνως", δηλαδὴ στὴν καταστατικὴ ἀρχὴ ὕπαρξης ὅλων, τοῦ κάθε ἑνὸς καὶ τοῦ κάθε ἄλλου. Ὁ ἕνας ἐντάσσει ἑαυτὸν στὸ "ἀνθρωπίνως" τοῦ ἄλλου, δηλαδὴ στὴν πάντοτε ἀντινομικὴ ἀλλὰ καὶ πάντοτε ἀξιοΰπαρκτη ὑπόστασή του. Δὲν ὑπάρχει καταστροφὴ ἤ ἀπορρόφηση τοῦ ἑνὸς προσώπου ἀπὸ τὸ ἄλλο (ἤ ἀπὸ τὰ ἄλλα), ἡ κοινωνία σχέσεων δὲν προκύπτει μέσα ἀπὸ τὸ σχῆμα ἅλωση-ἀλλοίωση-ἀλλοτρίωση, ἀλλὰ ὑπάρχει τὸ «ἀσύγχυτον». Ἐξ ἴσου ὅμως δὲν ὑπάρχει ἀτομικὴ ὁριοθέτηση, ἡ κοινωνία σχέσεων δὲν εἶναι περίφραξη ὅμορων διαδοχικῶν οἰκοπέδων, ἀλλὰ ὑπάρχει τὸ «ἀδιαίρετον».

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ εἶναι πρόσωπο (μοναδικό, ἀλλ' ὄχι "ἄτομο"), ἡ κοινωνία σχέσεων δημιουργεῖται μέσα του καθὼς κι ἐνόσῳ καὶ αὐτὸ δημιουργεῖται μέσα στὴν κοινωνία σχέσεων· χωρὶς οὔτε τὸ πρόσωπο νὰ ἐξαντλεῖ τὰ ὅρια τῆς κοινωνίας (ἀτομισμός) ἀλλ' οὔτε ἡ κοινωνία σχέσεων νὰ καταλαμβάνει τὸ σύνολο τοῦ προσώπου (μαρξισμός).

ΜΙΑ ΜΕΡΑ ἦρθε στὸ γραφεῖο μου ὁ Στάθης, ἕνας 22χρονος "πιτσιρικάς". Πιάσαμε τὴν κουβέντα. «Κύριε Γιάννη» γύρισε καὶ μοῦ εἶπε κάποια στιγμὴ «ἐγὼ ἕνα ξέρω: στὴν ζωὴ μέτρο εἶναι ὁ ἄλλος, δὲν εἶναι ὁ ἑαυτός»... Αὐτὸ εἶναι... Μέσα στὸν ἄλλο καὶ μέσω τοῦ ἄλλου ἐνόσῳ κι αὐτὸς βρίσκεται μέσα μας. Ἀπὸ τὸ «ἑαυτόν» στὸ «κοινόν». Τὸ «κινοῦν» ἐδῶ εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀποδοχὴ τοῦ ἄλλου. Κι ἰσχύει αὐτό, ἀπὸ τὸ ζευγάρι μέχρι τὶς σχέσεις λαῶν. Εἶναι τρόπος-τοῦ-νοός, ἀφορᾶ τὸ πῶς βγαίνουμε ἀπὸ τὰ ὅρια τῆς γνώμης μας, τοῦ δίκηου μας καὶ (ἀνα)γνωρίζουμε τὴν γνώμη τοῦ ἄλλου, τὸ δίκηο του, τὴν ἀλήθεια του... Στάθη μου, ξεκινᾶς τὴν ζωή σου πολὺ πιὸ μπροστά, ἴσως, ἀπ' ἐκεῖ ποὺ ἀπόστασε καὶ παγιδεύτηκε ἡ γενιά μου.

Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ κατόπιν· ἡ βαθειὰ αἴσθηση ὅτι ἡ ζωὴ ἔχει ἀντινομίες, παντοῦ, μέσα στὶς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων καὶ μέσα στοὺς ἀνθρώπους τῶν σχέσεων· ὅτι ἔχει χτυπήματα καὶ ἧττες, ὅτι ὑπάρχει ἕνα Ὑπερέχον, πότε φίλιον καὶ πότε ἀντίπαλον, ποὺ καταφέρνει νὰ ἐπιβάλλει τὸ δικό του. Νὰ κρατεῖ. Ἀλλ' ὄχι μόνο αὐτό, ὠστόσο· τὸ τραγικὸ βλέμμα (κι αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν βαθύτερη οὐσία του, νομίζω) δὲν ὁρίζει ἁπλῶς τὸ πράξιμο ἀλλὰ καὶ τὸ πρακτέο. Ὁρίζει τὸν ἄνθρωπο ὡς ἐνεργητή. Δὲν ἐντάσσεται σὲ κοσμοθεάσεις προκαθορισμοῦ ἤ ντετερμινισμοῦ (ὅπως π.χ. οἱ διάφορες παραλλαγὲς τοῦ ὑλισμοῦ), ἤ κισμέτ, ἀλλ' οὔτε σὲ ἐκεῖνες τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας. Ἡ τραγικὴ συνείδηση ὁρίζει ἕνα πεδίο δράσης, πράξης. «Τί δράσω;» προβληματίζεται ὁ βασιληὰς Πελασγὸς στὶς Ἱκέτιδες τοῦ Αἰσχύλου. Εἶναι ἡ συνείδηση ποὺ ἀναζητᾶ ἕνα πέρασμα, τὴν δύσκολη διαλεκτικὴ τοῦ «κατὰ τὸ εἰκὸς καὶ κατὰ τὸ ἀναγκαῖον», ὅπου ἀναγκαῖον εἶναι τὸ ὑπέρτερον, τὸ μοιραῖον, ἡ θεϊκὴ ἐπιταγή· καὶ εἰκὸς εἶναι, ταυτοχρόνως, ἡ γνώμη, ἡ εἰκασία, ἡ ἐννόηση τῶν πραγμάτων ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο. Πῶς καὶ ποῦ βρίσκεται ἡ δίοδος, τὸ πέρασμα, ἡ ἔξοδος; Ποιός εἶναι ὁ δρόμος-τρόπος; Ὑπάρχει ἐδῶ χῶρος ἀπόφασης καὶ αὐτὴ εἶναι τοῦ δρῶντος, τοῦ ἐνεργητή, τοῦ τραγικοῦ ἥρωα. Εἶναι τοῦ Ἀνθρώπου, κι ἀποτελεῖ δείκτη τῆς ἀντιφατικότητάς του καὶ μέτρο τῆς ἐλευθερίας του.

ΕΧΕΙ ΕΓΧΑΡΑΓΜΕΝΗ, ἡ τραγικὴ συνείδηση, τὴν συναίσθηση τοῦ δυνατοῦ καὶ τοῦ ἀδυνάτου, ἀλλὰ καὶ τοῦ δυνατοῦ-ἀδυνάτου, τὴν συνείδηση τῆς διαρκοῦς ἀναμέτρησης μὲ τὰ ὑπερέχοντα καὶ τὰ ἱσχυρότερα, τῆς ἐναντίωσης καὶ τῆς ἀντίστασης, τῆς μὴ παραίτησης, τῆς ξαναπροσπάθειας, τῆς βούλησης καὶ τῆς νέας ἔγερσης στὸ ἄθλημα τῆς ζωῆς ποὺ ἔτσι γίνεται Βίος· τὸ ἄνοιγμα δρόμων ποὺ δὲν ὑπάρχουν οὔτε διαφαίνονται -ἄνοιγμα ποὺ δὲν κατανοεῖται σὰν κάποια φυσικὴ διαδικασία (ποὺ καθορίζεται ἀπὸ τὴν ἔννοια "ἰσχύς") ἀλλὰ σὰν πολιτισμικὴ διαδικασία (ποὺ καθορίζεται ἀπὸ τὴν ἔννοια "κοινόν"). Προσπάθεια καὶ συνείδηση ποὺ μετὰ ἀπὸ τρεῖς χιλιάδες χρόνια συνεχίζει νὰ πιστεύει ὅτι μπορεῖ νὰ σπάσει τὸν Τραγικὸ Κύκλο τοῦ ἀνθρώπου, νὰ αὐτοαρθεῖ! Εἶναι, ἐπίσης, ἐκείνη ἡ ματιὰ ποὺ κατορθώνει καὶ φτάνει (παρ' ὅλα αὐτὰ καὶ μέσα ἀπὸ ὅλα αὐτά) ἕως τὴν Τραγικὴ Εὐτυχία τοῦ ἀπέριττου μέτρου, ἕως ἐκεῖ ὅπου τίποτα πιὰ δὲν λείπει καὶ δὲν περσεύει τίποτα, προτάσσοντας τὴν εὐχαριστιακὴ σχέση μὲ τὰ πράγματα· ποὺ φτάνει (παρ' ὅλα αὐτὰ καὶ μέσα ἀπὸ ὅλα αὐτά) μέχρι τὴν Τραγικὴ Αἰσιοδοξία τὴς ἐπίγνωσης, προτάσσοντας τὴν Θέληση.

ΤΕΛΟΣ, ἡ ἀντίσταση, τὸ γνώρισμα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας, ὅπως λέει κι ὁ Σβορῶνος. Τὰ ἱερὰ κείμενα τούτης ‘δῶ τῆς χώρας δὲν τά 'γραψαν ἐξαϋλωμένοι προφῆτες, δὲν τά ‘γραψαν ἄκαπνοι καλαμαράδες. Τά ‘γραψαν ὁ Αἰσχῦλος, ὁ δημοτικὸς ποιητάρης, ὁ Μακρυγιάννης, ὁ Ἐλύτης κι οἱ πατεράδες μας στὴν Ἀλβανία: ἄνθρωποι ποὺ ἔζησαν μὲ τὸ σπαθὶ στὸ χέρι, ἀντιστεκόμενοι κι ὑπερασπιζόμενοι, μὰ ποὺ τὴν ἴδια στιγμὴ παρέδιδαν τὸ πιὸ πλατύ, πανανθρώπινο βλέμμα. Ἀντίσταση καὶ Οἰκουμενικότητα, αὐτὸ γράφουν ἐδῶ τὰ ἱερὰ κείμενα. Ἀξίζει νὰ τὰ ξαναδιαβάσουμε ὅλοι μας - μαζὺ κι οἱ νέοι μας τοῦ Δεκέμβρη.

ΛΕΞΕΙΣ-ΛΕΞΟΥΛΕΣ ποὺ ὁλοένα ξαναφυτρώνουν λυγεροτρεμάμενες σὲ τούτη ‘δῶ τὴν ὀξύκοφτη πέτρα...

Τὸ Αἴτημα τοῦ ἀνθρώπου

ΖΟΥΜΕ ΜΙΑ ἱδρυτικὴ ἐποχὴ ἐπειδὴ τώρα ἱδρύεται τὸ μετὰ-τὴν-νεωτερικότητα, ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὴν νεωτερικὴ κοιλάδα. Ἕνα νέο Ὁλικὸ ἀνεβαίνει ἀργά, βασανιστικά, ἀβέβαια στὸν ὁρίζοντα τοῦ δυνατοῦ-ἀδυνάτου. Ἡ ἐποχὴ μας εἶναι ἱδρυτικὴ διότι αὐτὸ τὸ Ὁλικὸ τώρα διαμορφώνεται. Κοινωνίες καὶ λαοὶ στέκονται στὰ πόδια τους, ἔστω μπροστὰ στὸ χεῖλος τῆς ἀβύσσου, ἀναγνωρίζουν τὸν μικρὸ/μέγα ἑαυτό τους, τὴν ἐπισφαλὴ ἑνότητα καὶ τὴν ἡμιάγνωστη ψυχή τους, τρεκλίζουν μὰ προχωροῦν. Ὅλα αὐτὰ μὲ τρόπο ἀντιφατικὸ καὶ ἀβέβαιο. Εὐκαιρίες καὶ κίνδυνοι. Διακλαδώσεις καὶ "αἰφνίδιες" πυκνώσεις δυνατότητας (ποὺ δὲν ἀποτυπώνονται πιθανοτικά, ἀφοῦ ἡ ἔννοια τῆς δυνατότητας ἐνέχει καταστατικὰ μέσα της τὸ ὑποκείμενό της, τὸ ὁποῖο δὲν τὴν "ἐπιλέγει" ἤ τὴν "ἐκμαιεύει"ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν δημιουργεῖ). Πρόκειται, δέ, γιά κάτι «ὁλικὸ» ἐπειδὴ ἀφορᾶ ἀλλαγὴ σὲ ὅλη τὴν κλίμακα τῶν σχέσεων, τῶν πρακτικῶν καὶ τῶν βλεμμάτων. Ἀλλαγὴ ποὺ ἀναπόφευκτα θὰ ὁδηγήσει σὲ νέες ἐναρμονίσεις (ἤ ἀποκρυσταλλώσεις, ἤ συνθέσεις, ἤ "δομὲς" γιά ὅσους προτιμοῦν τοὺς συζητήσιμους αὐτοὺς ὅρους).

...ΕΔΩ ΛΟΙΠΟΝ στεκόμαστε, στὴν κόγχη τοῦ χρόνου ποὺ εἶναι στραμμένη πρὸς τὴν ἀνατολή. Μὲ τὸ ἕνα πόδι στὸ «δυνάμει» καὶ τὸ ἄλλο στὸ «ἐνεργείᾳ» -γιὰ ἄλλη μιὰ φορά. Μὲ τὰ κουρέλια καὶ τὰ φλάμπουρα, μὲ τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν τέχνη, μὲ τὴν γνώση καὶ τὴν πίστη, μὲ τὴν σκέψη καὶ τὸ βίωμα, ἔνθεοι και ἐνδεεῖς, μὲ δέος καὶ δεήσεις, μέσα σὲ αὐτὸν «τὸν ἀσταμάτητο, βάρβαρο, χαοτικὸ στρόβιλο ποὺ σήμερα αὐτοαποκαλεῖται "παρόν"» ὅπως τὸ περιγράφει ὁ Νίτσε:  «Ἀνήσυχοι, ὄχι ὅμως κι ἀπελπισμένοι, στεκόμαστε στὴν ἄκρη γιά λίγο, ὡς θεώμενοι ἄνθρωποι ποὺ τοὺς παραχωρήθηκε τὸ δικαίωμα νά ‘ναι μάρτυρες αὐτῶν τῶν ἀνήκουστων ἀγώνων καὶ μεταβολῶν. Ἄχ! Ἡ μαγεία τῶν ἀγώνων αὐτῶν εἶναι ὅτι ἐκεῖνοι ποὺ τοὺς παρατηροῦν, ὀφείλουν νὰ συμμετάσχουν σὲ αὐτούς!» Τί δράσωμεν;

ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ἐλευθέρωσης ξανατίθενται σὲ συζήτηση καὶ σὲ κρίση - μαζὺ καὶ τὰ ἐργαλεῖα τους. Αἰτήματα κι ἐργαλεῖα ποὺ περιέχουν τυφλὲς ἀρνήσεις καὶ ἀπορρίψεις, ἄκριτες ἀποδοχές, οὐτοπία καὶ παράπονο, συγκρούσεις καὶ κεκτημένα καὶ ἀντιφατικότητες· κινήματα πολιτικὰ καὶ κινήματα θεωρίας, ποὺ ἔγιναν οὐρὰ τῶν συνθημάτων τους -καὶ κυνηγοῦν τώρα τὴν οὐρά τους. Ἀλλὰ καὶ μνήμη, καὶ προσδοκίες καὶ προτάγματα ὑπὲρ τῆς Συναλληλίας. Δυνάμεις ποὺ κατὰ τὸν προηγούμενο αἰῶνα -βασικὴ ἐδῶ ἡ πολιτικὴ Ἀριστερά- ἔθεσαν καὶ σκυταλοδρόμησαν προτάγματα ἐλευθερίας, παραμένουν γνωσιοθεωρητικὰ καὶ ἠθικὰ φυλακισμένες στὸ παληό, συνεχίζουν τὰ ἴδια "λάθη". Ἀντὶ νὰ διδαχθοῦν ἀπὸ τὴν ἠθικὴ τῶν λαῶν, ἐπαναφέρουν διαρκῶς τὴν ἠθικὴ τῶν μηχανισμῶν. Ἀντὶ νὰ διδαχθοῦν ἀπὸ τὴν μνήμη (ἰδίως τῶν ἀγώνων συναλληλίας) τὴν καταγγέλλουν ὅπου δὲν τὶς βολεύει. Ἀντὶ νὰ κατανοήσουν ποῦ ἡ ζωὴ τὶς ἔχει προσπεράσει ὁριστικά, ψάχνουν ἀγχωτικά, προκρούστεια καὶ ψευδοπολωτικὰ τὴν ἀναπαραγωγή τους στὶς νέες συνθῆκες. Μὲ δυὸ λόγια, ἀνήμπορες νὰ κάνουν οὐσιαστικοὺς ἀπολογισμούς, κάνουν μετωπικὲς ἀπόπειρες αὐτοδιατήρησης. Μπορεῖ ἡ μοντερνιστικὴ αὐτὴ πολιτικὴ Ἀριστερὰ νὰ ὑπερβεῖ τὸν ἑαυτό της; Δὲν τὸ πιστεύω. Τὸ πιὸ πιθανὸ εἶναι πὼς ἡ παληὰ Ἀριστερὰ τῆς νεωτερικότητας, ἡ Ἀριστερὰ ποὺ ὅλοι γνωρίσαμε, θὰ ταφεῖ μαζὺ μὲ τὰ κτερίσματά της -τὰ χούγια της, τὰ ἐργαλεῖα της. Νέοι κύκλοι, μὲ νέες διαμορφώσεις πολιτικῶν ὑποκειμενικοτήτων (στρατηγικὲς καὶ φορεῖς τους) εἶναι μπροστά μας.

ΤΡΙΑ ΠΡΟΤΑΓΜΑΤΑ, λοιπόν: Ἐντός-τοῦ-Κόσμου, κοινώνηση, ξαναπροσπάθεια. Μὲ ἄλλα λόγια: Τραγικὴ Συνείδηση - Ὀρθόδοξη Ἀλληλοπεριχώρηση - Λόγος καὶ Πράξη Ἀντίστασης· μία τριῶν ὅρων διαλεκτική-ἀντιφατικὴ ἑνότητα γιὰ ν' ἀναμετρήσουμε τὸ μπόι μας -ἢ τὸν ἴσκιο του. Μία ἑνότητα ἐγκόσμια κι ἀνοικτὴ στὸν ἄνθρωπο, στὴν προσδοκία του, στὴν ἀντιφατικότητά του. Ἀνοικτὴ στὸν ἄνθρωπο μὲ τὸ πιὸ γόνιμο περιεχόμενο τῶν λέξεων: διότι τοποθετεῖ τὸν ἄνθρωπο ὡς «ἀρχὴ τῶν ἐσομένων» κατὰ τὴν διατύπωση τοῦ Ἀριστοτέλη, ὡς κανόνα καὶ ἐκκίνηση ὅλων ὅσων πρόκειται νὰ συμβοῦν. Ἀλλὰ καὶ διότι πατάει πάνω στὸ πράγματι καὶ τελικῶς ἀνθρώπινο στοιχεῖο, στὸ κινοῦν στοιχεῖο τοῦ ἀνθρώπου: τὸ πρόταγμα τῆς Θέλησης.

ΝΑ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ, ποιὰ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἡ δικιά μας, ἡ ελληνική, μὴ ἀνταγωνιστικὴ συνεισφορὰ στὴν παγκόσμια συζήτηση γιά μιὰ νέα σύλληψη τοῦ Αἰτήματος ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθέρωσης. Μὴ ἀνταγωνιστική, μετα-βίαιη νοηματοδότηση, καθότι οἰκουμενική-πανανθρώπινη, ποὺ μπορεῖ νὰ ξαναδιασταυρώσει τὴν ὀδύνη μὲ τὴν ἐλπίδα, νὰ συνδημιουργήσει μνήμη χαρᾶς. Μὴ ἀνταγωνιστική, καθότι ἱκανὴ καὶ ἀδήριτη νὰ ἐμπλουτίσει/ἐξανθρωπίσει/ἐναρμονίσει ἄλλες ματιές: τὴν ἀγγλο-τεχνική, τὴν γαλλο-κριτική, τὴν γερμανο-ἀφηρημένη τὴν κινεζο-μακάρια τὴν ἑβραιο-παθητικὴ κ.ο.κ.

Τοῦ λογισμοῦ καὶ τοῦ Ἔρωτα

...ΟΙ ΝΕΟΙ μας «τὰ ἔχουν» αὐτὰ - κι αὐτὸ εἶναι τὸ κεντρικὸ γνώρισμα τῆς γενιᾶς τους. Ἔχουν συγκρατήσει αὐτὴ τὴν ματιά, σὰν διάχυτη κοινωνικὴ μνήμη ὅμως, ὄχι σὰν ἐργαλειακὴ θεωρητικὴ πλατφόρμα. Ἀντιφατικότητα καὶ πλοῦτος. Ἀντιφατικότητα ποὺ δὲν ἀναιρεῖ τὸν πλοῦτο τους καὶ πλοῦτος ποὺ δὲν παύει νὰ κουβαλάει τὶς ἀντιφάσεις τους.

ΕΧΟΥΝ σὰν γενιὰ ἰδιαίτερη ἠθικὴ καὶ πολιτισμικὴ δυνατότητα: νὰ ἐπιχειρήσουν τομὲς καὶ ἀνατροπές, νέες μεγάλες ἐναρμονίσεις. Στὴν θεωρία, στὴν σκέψη, στὴν κοινωνικὴ πράξη. Στὶς σχέσεις. Στὴν διατύπωση κοινωνικῶν καὶ ἀνθρώπινων αἰτημάτων. Ἔχουν ρίζες στὰ ρεύματα ἐκεῖνα ποὺ μποροῦν νὰ γονιμοποιήσουν μεταθετικιστικά, μεταϋλιστικὰ ὄχι μόνο τὴν αὐτογνωσία τῶν κοινωνιῶν ἤ τὶς κοινωνικὲς ἐπιστῆμες ἀλλὰ ἀκόμη καὶ τὶς φυσικὲς ἐπιστῆμες. Μποροῦν νὰ συνεισφέρουν σὲ μιὰ νέα ἐναρμόνιση πληρέστερη ἀπὸ ἐκείνη τοῦ Διαφωτισμοῦ π.χ. ἤ τοῦ διαβήματος τοῦ Μάρξ· ἔχουν ὁμαδικότητα, φιλία και πνεῦμα ἀντίστασης. Ἔχουν βιωματικὲς παραδοχὲς συναλληλίας καὶ ἀνθρωποκεντρισμοῦ, ἔχουν πίστη. Αὐτὰ εἶναι τὰ οὐσιώδη τῆς μορφωτικῆς δύναμης ποὺ ἄγουν. Αὐτὰ ποὺ χρειάζεται, δηλαδή, ὁ ἀναγκαῖος ἔμπειρος αὐτο-διάλογος τῆς γνώσης καὶ τῆς ζωῆς, ποὺ λέγαμε. Κι ἔχουν πνεῦμα ἀντίστασης, ἕναν νέο ριζοσπαστισμὸ ποὺ ὀφείλουμε νὰ σεβαστοῦμε καὶ νὰ γνωρίσουμε ὅσο μποροῦμε, ποὺ ἀναζητᾶ τὸν βηματισμὸ του πέρα ἀπὸ τὸν μηδενισμό, πέρα ἀπὸ τὸν πασιφισμὸ ἀλλὰ καὶ πέρα ἀπὸ τὸν πολιτικὸ γιακωβινισμό· πέρα ἀπὸ τὴν «πολιτικὴ κοινωνικοποίηση» τῆς γενιᾶς τῶν πατεράδων τους. Ἕνας ριζοσπαστισμὸς μὲ ἀντισυστημικὰ στοιχεῖα ποὺ ἀναζητᾶ πιὸ πλούσια καὶ πιὸ ἀνθρώπινη ἰσορροπία ἀνάμεσα στὸ προσωπικὸ καὶ τὸ συλλογικὸ αἴτημα.

ΟΙ ΝΕΟΙ μας δοκιμάζουν πρακτικές, ἐγκαθιδρύουν σχέσεις, ἀνοίγουν ἀνεξερεύνητες πίστες, θέλουν νὰ δοῦν πέρα ἀπὸ τὰ βουνὰ τῆς ψευτο-εὔφορης κοιλάδας ποὺ τοὺς ἑτοιμάστηκε, δὲν ζαχαρώνουν μὲ τὸ καρουσέλ, εἶναι ἀγαπητικοί. «Οἱ νέοι, ἐγὼ τοὺς βλέπω καθεμέρα, ἔχουν ὁμαδικότητα καὶ φιλία» μοῦ' λεγε τὶς προάλλες ἕνας 60άρης φαλακρὸς ταβερνιάρης στὴν πλατεῖα, χτυπώντας τὰ χοντρὰ του δάχτυλα στὴν ἀκόμα πιὸ χοντρὴ κοιλιά του - κάποιος ποὺ ἡ ἄδικη καὶ μονόπλευρη πλευρὰ τῆς νιότης θὰ βιαζόταν νὰ χώσει στὸ «φονιάδες τῶν λαῶν νοικοκυραῖοι!». Ἀποκτοῦν βλέμμα, καὶ τὸ βλέμμα τους ἀποκτᾶ αὐτονομία.

ΚΙΝΗΜΑ-ντανταϊσμός. «Κὰν' το θερινό!» σοῦ λένε μ' ὅλη τὴν ἀβέβαιη ὑπερένταση στὰ ξαναμμένα μάγουλα. «Πίσω στὰ κανόνια μας!» σπέρνεις τὴν σύγχυση ἐσύ, τὴν στιγμὴ τῆς Μεγάλης Ἐξόδου ποὺ θέλει νὰ διαπεράσει τὸν ὑπέρτερο ἀντίπαλο. Οἱ νέοι βγῆκαν, ξεχύθηκαν στὴν Ἀγορὰ μὲ ὁρμὴ καὶ μὲ αἴσθημα, πῆραν τὴν ζωὴ μὲ καρδιὰ καὶ μὲ πνοή. Στοχαστικὰ καὶ ἐρωτικά, παρατάσσοντας ἐγκάρδια τὴν σκέψη τους πλάι στὴν θέληση. Σὲ ρήξη μὲ τὸν διάχυτο κεντρῶο πραγματισμό, διάχυτο ὄχι μόνο στοὺς "νοικοκυραίους" ἀλλὰ καὶ στοὺς διανοούμενους ποὺ στάθηκαν ἀντίκρυ, ποὺ ἀδυνατοῦν νὰ κατανοήσουν ὅ,τι δὲν τοὺς περιλαμβάνει, ὅ,τι δὲν περικλείεται στὰ ὅρια τοῦ νοός τους: τὸ κατέδειξαν αὐτὸ οἱ λυκειόπαιδες. «Κι ἀντίκρυ σ' ὅλο τῶν τειχῶν τὸ μάκρος μυρμηγκιὰ οἱ χυμένες μὲς στὸ γῦψο κεφαλὲς ὅσο ἔπαιρνε τὸ μάτι σου».

ΠΡΟΒΑΛΑΝ, τὰ 15χρονα, μιὰ θέληση γιά ρωγμὴ στὴν φθορὰ - μὲ ἀγάπη καὶ ἀλήθεια. Στάθηκαν ὁ ἕνας πλάι στὸν ἄλλον, σφιχτά. Καὶ θὰ τὸ ξανακάνουν. Αὐτὰ εἶναι τὰ οὐσιώδη. Κι ἄς ἔχουν «ἐλλείψεις» στὴν θεωρία ἤ τὴν πολιτική, πῶς ἀλλιῶς... Κι ἄς προσπαθοῦν οἱ παληοὶ καὶ νέοι χωροτάκτες τῆς ἱστορίας ν' ἀποφανθοῦν ἐὰν πρόκειται ἢ ὄχι γιὰ "κίνημα" ἢ γιὰ "ἐξέγερση" ἢ γιὰ "τελετὴ μύησης στὴν ἐνηλικότητα" καὶ τὰ τοιαῦτα. Ἔχουμε ἐδῶ μία νέα σελίδα στὸ Βιβλίο Αὐτοσυνειδησίας τῶν κινημάτων καὶ τῶν γενεῶν.

ΒΓΗΚΑΝ στὴν πλατεῖα τοῦ χωριοῦ, μᾶς κοίταξαν στὰ μάτια, μᾶς ρώτησαν μὲ ἀποστροφὴ καὶ συμπόνια ὅπως μᾶς ἄξιζε, ἔγιναν θέμα μας καὶ ἀμήχανη κρυφοελπίδα μας, μᾶς ἀπευθύνθηκαν ἐπικεντρώνοντας τὴν παραζαλισμένη σκέψη μας στὸ οὐσιῶδες: «Ἔρωτας ἤ τίποτα!» μᾶς εἶπαν κι ἔχει μέσα του, αὐτό, ὅλο τὸ φεῦγα τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ παράπονου, ὅλο τὸ ἀναπετάρισμα τοῦ λογισμοῦ καὶ τῆς θέλησης, ὅλη τὴν Κοσμογονία τοῦ Ἡσίοδου καὶ ὅλο τὸ αἴτημα τῶν Τραγικῶν γιά ἀνωθρώσκουσα ζωή. Κι εἶναι ἀνάμεσά τους κι ὁ Παλαμᾶς κι ὁ Σολωμός, κι ὁ Ἀλβανίας Ἀναστάσιος κι ὁ Αἰσχῦλος, κι ὁ Μακρυγιάννης κι ὁ Ἄρης, κι ὁ Μίκης κι ὁ Νιόνιος κι ὁ Στέλιος. Κι ἀπὸ κοντὰ ὁ Μάλαμας κι ὁ Θανάσης Παπακωνσταντίνου κι ὁ Ἰσίδωρος Ζουργός, κι ὁ Κορακάκης κι ὁ Γιάννης Ἀγγελάκας κι οἱ τωρινοὶ ποιητές. Κι ὅλοι οἱ ἄλλοι, ξανὰ συνταξιδιῶτες, φτεροῦγες κι ἰσοκράτημα στὸ ξαναπέταγμα, αἱμοδότες ξανὰ στὸν νέο ἔρανο.

ΟΙ ΝΕΟΙ κουβαλοῦν τὸ Καινούργιο. «Μὲ τὸ χέρι ἀπλωμένο μπροστά, καθὼς φανὸς θυέλης». Ἰχνογραφοῦν μεμιᾶς. Ἱδρύουν τὸν αἰῶνα. Ἱδρύουν, γι' αὐτὸ ἀρνοῦνται. Ἔρωτας ἤ τίποτα! μᾶς εἶπαν, ὅπως ὅλοι οἱ προλαλίσαντες σὲ τούτη ‘δῶ τὴν ἀλλοπρόσαλλη καὶ ἀνυπότακτη ἀπομεριὰ τῆς Μεσόγειος. Ποιός ἔχει νὰ πεῖ κάτι ἐπ' αὐτοῦ; Τίς ἀγορεύειν βούλεται;

Ἰανουάριος 2010,

γιά τὴν παρέα τοῦ Φυλλομάντη,

Γιάννης Φ.Φωτόπουλος

ΣΧΟΛΙΑ

	1. 13-02-2010 20:39
	Γεγονότα Ιδρυτικής Εποχής Προβληματίζομαι, όπως όλοι μας, πάνω σε γεγονότα που χαράζουν το σήμερα και προϊδεάζουν το αύριο. Προβληματίζομαι, που σημαίνει ότι ταυτόχρονα ψάχνομαι και δεν πασάρω τις βεβαιότητές μου στο γαϊτανάκι του κυρίαρχου (στην κοινωνία) κενού λόγου...  (ΣΗΜ. του Φυλλομάντη: Το πλήρες σχόλιο του Αλέκου Βαρβέρη έχει αναρτηθεί στη στήλη "Η Αλληλογραφία μας"

Αλέκος Βαρβέρης

	2. 09-05-2010 18:30
	Φέγγε μου να περπατώ …Φέγγε μου να περπατώ  να μαθαίνω γράμματα….  Αγαπητοί φυλλομάντες, βήμα μετέωρο και φωτεινό το στοίχημά σας στο δρόμο μας.  Τα κατατεθειμένα μιας χρονιάς, αξιόλογα για μελέτη με το βιβλίο μπροστά και το μολύβι στο χέρι.  Και ένας πρόλογος άξιος της προσπάθειας του ανθρώπου, προβολέας για τον ώμο καθενός, που δεν τυφλώνει αλλά φωτίζει.  Άξια προσπάθεια. Να φτάσει μακριά. Το ίδιο το βιβλίο άλλωστε καλύπτει μεγάλες αποστάσεις, βιωμένες και απάτητες.  Η παρέα μεγάλωσε πολύ (και σε κόμμα δεν χωρεί).  Έχω «χτυπήσει» ήδη τρία (3) κεντρικά βιβλιοπωλεία, το διαβάζω και το στέλνω. Έχω αφήσει τον καθρέφτη μου άδειο και μετέχω.  Για μας τους αναγνώστες: υπάρχουν νέες θεωρήσεις–πατήματα και μια δυσκολία σε επίπεδο ιδεολογίας, είμαστε όμως ήδη στο «μαθός» και με όρους προχωρημένους. Υπάρχει δύναμη χειραφέτησης που δίδεται σε γλώσσα ελληνική–διαλεκτική.  Υ.Γ Από τα συστήματα–καθεστώτα του «παθός» ήδη μαθαίνουμε ότι το ψωμί και η ελευθερία πάνε μαζί ή λείπουν και τα δύο.  ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ και συν-οδοιπόρος.

Φυλλοψάχτης