ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΜΙΣΟΥΣ

(Δημοσίευση: 17 Οκτωβρίου 2010) Ἡ προκατάληψη ἢ ἡ ἀρνητικὴ πρόσληψη τοῦ ἄλλου ἢ τῆς ὁμάδας του καταλήγουν σὲ  ἐγκλήματα μίσους, χωρὶς νὰ ξεχνοῦμε καὶ τὰ ἐγκλήματα μίσους ποὺ ἐμπεριέχουν καὶ τὸ στοιχεῖο τῆς ἀποστολῆς ἢ καὶ τῶν ἀντιποίνων. Ὁ Γιάννης Πανούσης γράφει γιὰ τὸν φυλλομάντη.

Μολονότι δεν υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στους κοινωνικούς επιστήμονες ως προς τον ορισμό του εγκλήματος μίσους (hate crime) το κίνητρο επιλογής του δράστη (προκατάληψη κατά ομάδας) συνεχίζει νάναι το κρίσιμο χαρακτηριστικό...

...Δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για «καθαρό μίσος» αλλά για αντιλήψεις, στάσεις, συμπεριφορές και πράξεις που αφορούν σε ορισμένη κοινωνική κατηγορία. Όπως όμως υπάρχουν ομάδες-στόχοι έτσι έχουν δημιουργηθεί και ομάδες-μισητής δράσης.

Τα εγκλήματα μίσους στρέφονται κατά ευάλωτων φυλετικών στόχων αλλά πίσω από τις επιθέσεις συχνά κρύβονται και πολιτικοί ή οικονομικοί στόχοι των οργανωμένων δραστών. Δεν ξεχνάμε βέβαια και τα εγκλήματα μίσους που εμπεριέχουν και το στοιχείο της αποστολής (Κου Κλουξ Κλαν) ή και των αντιποίνων για πράξεις που έχουν τελέσει οι στόχοι (οι οποίοι συχνά είναι γνωστοί ή φίλοι των δραστών).
Τα εγκλήματα μίσους προκαλούνται από εχθρότητα σε ειδική φυλή, εθνική μειονότητα, θρησκεία ή σεξουαλική προτίμηση. Η προκατάληψη ή η αρνητική πρόσληψη του άλλου ή της ομάδας του καταλήγουν σε φυλετικά εγκλήματα (αφού προηγουμένως έχουν κατηγορήσει την πολυπολιτισμικότητα ως γενεσιουργό αιτία του εγκλήματος).

Οι πολυεθνικές, πολυθρησκευτικές, πολυφυλετικές κοινωνίες αναπτύσσουν συχνά και ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντι-δράσεις που χαρακτηρίζονται από μίσος.

Από τη μία η πολιτική ταυτότητα (identity politics) του «ανήκειν» (σε φυλή, φύλο, θρησκεία) και από την άλλη οι διακρίσεις κατά των μειονοτήτων δημιουργούν πολλές φορές συνθήκες έντασης που -σε συνδυασμό με την τρομοκρατία και τον φονταμενταλισμό- καταλήγουν σε επιδημία hate crimes (τα οποία αρχίζουν από τον ρατσιστικό λόγο και ολοκληρώνονται με τις γενοκτονίες).

Από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης «των κατώτερων όντων» μέχρι τα ghettos και τις περιοχές υψηλού κινδύνου η βία συνδέεται άρρηκτα με την πολιτική, τις εθνικές μειονότητες και τον επιθετικό ρατσισμό.

Η στατιστική απεικόνιση της φυλετικής εγκληματικότητας (κυρίως η υπεραντιπροσώπευση των εγκλημάτων των μαύρων) χωρίς να έχει κάποια στέρεη επιστημονική βάση σχετίζεται και με την πρόσληψη της εγκληματικότητας και την ψευδή συναίνεση.

Ο δράστης αρνείται την ύπαρξη του θύματος και τη βλάβη, επικαλούμενος «ανώτερες αξίες». Από την άλλη μεριά το θύμα του hate crime νοιώθει διπλά τραυματισμένο διότι γνωρίζει ότι ο δράστης έχει ένα απρόσωπο (impersonal) κίνητρο που απευθύνεται με βία σ' αυτό για να στείλει όμως «μηνύματα» σε άλλους.

Το θύμα δεν είναι μόνο το συγκεκριμένο πρόσωπο αλλά όλη η ομάδα γι' αυτό και τα εγκλήματα προκατάληψης πρέπει να τιμωρούνται αυστηρότερα από τα αντίστοιχα απλά εγκλήματα.

Ο αστυνομικός ρατσισμός συνιστά επίσης μέρος του θεσμικού ρατσισμού ο οποίος λειτουργεί υπόγεια στο υποσυνείδητο. Το ίδιο ισχύει και με τους δικαστές (χρήση προφυλάκισης, μεγάλες ποινές, όχι εύκολη υπό όρους απόλυση). Έτσι από τις ηθικές επιταγές, τις κοινωνικές προσδοκίες και τον άτυπο έλεγχο περνάμε εύκολα σε μια έννομη τάξη δύο ταχυτήτων μέσω των εθνοτικών χαρακτηριστικών δράστη ή θύματος. Η αφηρημένη και γενική ιδέα της δικαιοσύνης, η ισότητα και η ισοπολιτεία (ίση μεταχείριση) υποχωρούν μπροστά σ' ένα ιδιότυπο μοντέλο δικαιοσύνης της ομάδας (group justice model).

Ιδού ένα κλασικό παράδειγμα:

«Ένας μαύρος διαπράττει παράβαση ΚΟΚ. Λευκοί αστυνόμοι τον κυνηγούν. Ο δράστης πιστεύει ότι τον κυνηγούν για ρατσιστικούς λόγους και δεν σταματάει. Οι αστυνόμοι αντιδρούν χρησιμοποιώντας άμετρη και παράνομη βία. Λόγω καταγραφής της σύλληψης σε video οι αστυνομικοί διώκονται. Επιλέγονται αποκλειστικά λευκοί ένορκοι. Οι κατηγορούμενοι αθωώνονται. Πολλοί μαύροι διαμαρτύρονται για την απόφαση. Ορισμένοι συλλαμβάνονται. Οι αστυνομικοί χρησιμοποιούν σε όποιους αντιστέκονται υπερβολική βία. Ο φαύλος κύκλος δεν κλείνει ποτέ».

Γιάννης Πανούσης, Οκτώβριος 2010