ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΔΙΕΞΟΔΟΣ...(;)

(Δημοσίευση: 24 Φεβρουαρίου 2008) Ἀπάντηση τοῦ Χρήστου Μήλιου στον Δημήτρη Τζουβάνο.

Θα υπάρχει μια διέξοδος ... (;)[1]

(Τρίτη επιστολή προς τον Δημήτρη Τζουβάνο)

Φίλε Τζουβάνε,

1. Ήθελα να κλείσω το θέμα. Να σταματήσω (το δήλωσα και στον Γιάννη). Δεν μ' αφήνεις. Πιάνεις και γράφεις ολόκληρα κατεβατά για πράγματα που είναι πολύ πέραν της αρχικής διαφωνίας.

Υποστήριξες κάποιες θέσεις για τον Γιώργο και για το ΠΑΣΟΚ, που προκάλεσαν την αντίδρασή μου. Με δυο μικρές παρεμβάσεις θέλησα να τις αντικρούσω. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο.

Έρχεσαι με ένα τρίτο κείμενο και επεκτείνεις το περιεχόμενο της διαφωνίας μας σε μια σειρά ζητήματα. Καμιά αντίρρηση. Αλλά κάνεις κάτι το ανεπίτρεπτο. Πιάνεσαι από δυο-τρεις λέξεις σε κάθε επιστολή μου και κάνεις ολόκληρες θεωρίες για απόψεις που δήθεν έχω. Και θεωρητικολογείς επ' αυτών «σε μήκος και σε πλάτος». Θα σου έλεγα, κοίτα να βρεις κανέναν άλλο σάκο του μποξ να χτυπάς, να γυμνάζεσαι θεωρητικά και να κλείσω το θέμα. Αλλά έχω μαζί σου ανοιχτούς λογαριασμούς. Και δεν θα ήθελα να τους αφήσω στη μέση. Είναι και όσοι διαβάζουν βέβαια αυτές τις επιστολές και συμμετέχουν σ' αυτή την κουβέντα (μην τους παραβλέπουμε) και πρέπει να τους δώσουμε να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται, πού είναι η πραγματική διαφωνία. Έχουμε υποχρέωση να το κάνουμε.

Το πρώτο που με έχει πειράξει είναι ο τρόπος που διάλεξες να μου αντιπαρατεθείς. Όχι ότι είναι κάτι ξένο για μένα. Ίσα-ίσα, ιστορικά ανήκει στα βασικά αρνητικά βιώματα της μακράς πολιτικής μας σχέσης.

Μου φορτώνεις όλη τη θεωρία του τριτοδιεθνισμού για το κόμμα (σεχταρισμό, αναχρονισμό, μονοκομματικότητα). Εξανίστασαι και αγανακτείς για τους χαμηλούς όρους πολιτικής πρόσληψης που έχω (ότι δεν σε καταλαβαίνω) αλλά ταυτόχρονα μου χρεώνεις και σκοπιμότητα περί αυτού (ότι αρνούμαι να σε καταλάβω), με αξιολογείς στα ζητήματα του ΠΑΣΟΚ ότι βρίσκομαι κομμάτι πίσω από την ... γιαγιά σου (!), τον Γιώργο Αυτιά (!!), τον Μάκη Κοψίδη (?), με περιλούζεις σ' όλο σου το κείμενο με ένα σωρό απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Ταυτόχρονα προσπαθείς να επεκτείνεις όσο γίνεται περισσότερο τη θεωρητική βάση της διαφωνίας μας, κουράζοντας και τον πιο καλοπροαίρετο αναγνώστη.

Αυτού του είδους η επιχειρηματολογία είναι μια από τις βασικές μεθόδους της πολεμικής ρητορικής (απαξίωση του συνομιλητή, διαστρέβλωση των απόψεών του και μετά προβολή των δικών μας θέσεων). Άδικη βέβαια αλλά σχετικά αποτελεσματική. Με πολλά παρεπόμενα και συνέπειες. Πρόκειται για μια μέθοδο που οδηγεί στην κλιμάκωση της αντιπαράθεσης και σε αναπόφευκτες ρήξεις.
Γράφεις: «δεν είναι που διαφωνεις, είναι που δεν βλεπεις καν ο,τι δε σου καλοκαθεται, γι αυτό απαντας αλλα αντ' αλλων». «Διαφωνησε οσο θες, το ζητημα είναι αν με καταλαβες, και μ' εχεις φοβισει να τα λεω  δυο και τρεις.». Και μέσω Σαββόπουλου «κι οποιος δεν καταλαβαινει δεν ξερει  που-πα-τα-και-που-πη-γαι-νει» και «σε ρωτησα στο προηγουμενο σημειωμα μου, πες μου τι βλεπεις αδερφε, ολοι ψαχνομαστε ... δεν ακουσα τι ειπες σε 2  δημοσιες επιστολες σου» αλλά και «προχωρα το, μην κολλας στα ΠΑΣΟΚ ... εχεις ζυμωση που σε ζοριζει ... Βαλε την «άλλη βαση», θετικα βαλ' τη ... Βαλε και τις κοντρες ... σημειωσε τηλεγραφικα όπως σου αρεσει, τα σημεια που σε χαλανε, και τα βλεπουμε αργοτερα» κλπ κλπ.

Το «Αχ ρε Χρήστο» είναι εύστοχο. Τα περιλαμβάνει όλα. Αποδίδει το πνεύμα των επιστολών σου. Σε ελεύθερη, ας πούμε, απόδοση θα μπορούσε να έχει ως εξής: (εκτός από το φιλικό και οικείο νόημα που έχει και δεν το αμφισβητώ) «Τι μας λες τώρα ρε Χρήστο. Από πού κι ως που; Τι καταλαβαίνεις; Έχεις να μας πεις τίποτα άλλο; Όχι. Άκου λοιπόν μερικά να μαθαίνεις. Κι εντάξει, βάλε και τα δικά σου, τις κόντρες σου, τα σημεία που σε χαλάνε, πιάσε να πούμε και κάνα τραγουδάκι. Άντε μπράβο... (Προεκτιμώ ότι τα παραπάνω θα σε χαλάσουν ιδιαίτερα αλλά αυτά έχει ο δημόσιος διάλογος και οι ελεύθερες αποδόσεις που εισήγαγες πρώτος. Τι να κάνουμε).

Μόνη εξαίρεση αποτελεί η εξομολογητική παράγραφος στο σημείο (9): «Η κουβεντα μας, αισθανομαι πως δυσκολευει παραπερα, γι αυτό εχω εξ αρχης ενστασεις στο ετσι όπως το πηγες (εγώ το πήγα;). Εννοω ότι βαζει, χωρις να το επιδιωκεις, (η υπογράμμιση δική μου) δυσκολα και φευγατα απ' το εμπειρικο εδαφος που παταμε οι πολλοι, απαιτωντας θεωρητικούρες, κι εχει τους δικους της ρυθμους κι ορους αυτή η ιστορια, δεν ερχεται καπακι στα τρεχοντα πολιτικα να δεσει».

Σ' αυτό το πνεύμα (όχι το γράμμα) μπορούμε να συζητήσουμε, όχι στο παλιό. Εκείνο άστο. Είναι κάτι απ' το παρελθόν.

Η σχέση μας εκτός από τα θετικά που έχει (και είναι πολλά) είναι και επιβαρημένη με διάφορα (όπως όλες άλλωστε). Καλό θα ήταν να μην τα επαναφέρουμε, όχι για τίποτα άλλο αλλά γιατί απλά μας γυρίζουν πίσω και δυσχεραίνουν μια επαναπροσέγγιση. Που για μένα είναι το κύριο. Τώρα σε ποια βάση, θα το δούμε. Πάντως όχι στην παλιά. Με υποκειμενικές αξιολογήσεις και ρόλους με παλιά διανομή. Έδαφος πιστεύω υπάρχει. Κολλάμε σε άλλα. Που αφορούν όμως τι; Το πρώτο που πρέπει να δούμε. Καθόλου απλό ζήτημα. Σύνθετο και πολύπλοκο και δύσκολα υπερβάσιμο. Θα γίνει πιο σαφές παρακάτω.

2. Η συζήτηση πράγματι δυσκολεύει. Εδώ που έφτασαν τα πράγματα είμαι υποχρεωμένος να είμαι σχετικά αναλυτικός και ταυτόχρονα σκληρός μαζί σου. Θα τηρήσω βέβαια, όσο μπορώ, την αρχή ότι και τα ωμότερα πράγματα μπορούν να λεχθούν διακριτικά. Αρχή που την παραβιάζεις στα κείμενά σου, όπως είπαμε, ανοιχτά... Τέλος πάντων.

Ας ξεκινήσουμε από το θεωρητικό. Να ξεκαθαρίσουμε πρώτα απ' όλα αυτό.

Το θεωρητικό έτσι κι αλλιώς είναι ανοιχτό και δύσβατο. Κι εκεί όλοι κολυμπάμε στα θολά. Κανείς δεν μπορεί να κάνει τον ειδήμονα. Μόνη εξαίρεση κάποιες λίγες θεωρητικές παρεμβάσεις, διεθνώς, μερικού χαρακτήρα, αλλά σημαντικές στην αναδιατύπωση της αριστερής σκέψης.
Οι θεωρητικές γενικεύσεις, απ' ότι φαίνεται, θα αργήσουν να προκύψουν και μεις θα πρέπει να «επιβιώσουμε πολιτικά» επί μακρόν σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης της θεωρίας.

Η χαμηλή συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας και η έλλειψη σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας ορίζουν τους βασικούς περιορισμούς της πολιτικής δράσης.

Αυτά είναι κοινότυπα και γενικές παραδοχές και διαπιστώσεις στο χώρο της αριστεράς.

Ειλικρινά με ενοχλούν οι προεκτάσεις που δίνεις σε μια απλή διατύπωσή μου ότι η αναιμικότητα των υποκειμενικών καταστάσεων στην αριστερά οφείλεται και σε ελλείψεις γενικότερες. Ότι τέλος πάντων, θα πρέπει να τις δούμε σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης της αριστεράς. Μου απαντάς «η διεθνης σοσιαλφτωχεια που αιτιασαι είναι η αυτο-αιτία της και μην περιμενεις οφ-σορ εμβασμα φωτος σωτηριο, αλλωστε ο Γιωργος είναι προεδρος της Σ.Δ., ψηλοτερος από διαφορους Αλτουσερ»... Δεν το ήξερα. Τραβηγμένα πράγματα. Ανιστόρητες συγκρίσεις. Και δεν είναι απλά φάλτσα. Έχουν μόνιμη θέση στα γραπτά σου. Οι απαξιώσεις δηλαδή προσώπων κα προσφορών. Κατά πόσο έχεις συνείδηση αυτού που κάνεις άραγε; Έχω μια ένσταση επ' αυτού. Όσο για τις αυτο-αιτίες και τη φτώχεια, παρακάτω.

Συνεχίζουμε στα γενικά. Γράφεις: «Το προβλημα της σημερινης αριστερας οριζει η παγιδευσή της αναμεσα στην ακυρωση του τριτοδιεθνιστικου δρομου γενικως, και την αστικοδημοκρατικη της ενσωματωση-περιθωριοποιηση, διαφορων μορφων». Και παρακάτω: «Δεν εχει ουσιαστικα στρατηγικη, ώστε να αναζητησει σε ειδικοτερες πολιτικες την υλοποιηση της, ουτε λειπει ο συνεπης που θα εφαρμοσει τη συνταγη, λειπει ο δρομος» κι ακόμα «Η ... διερευνηση αυτου του δρομου, εχει φυσικα πλειστους οσους περιορισμους, μεταξυ των οποιων ο κυριωτερος είναι η κατανοηση του προβληματος ως ανω, είναι δηλαδη περιορισμος ιδεολογικου-θεωρητικου χαρακτηρα».

Η ιδεολογικοπολιτική χειραφέτηση (;) η προτεραιότητα του ιδεολογικοπολιτικού (του ιδεολογικοθεωρητικού λες άλλες φορές - ίδιο είναι;) επανέρχεται συνεχώς στα κείμενά σου. Η αίσθηση που έχω είναι ότι πέρα από τον μεγαλόσχημο τρόπο με τον οποίο θέτεις το ζήτημα, ελάχιστα το διαφωτίζεις.

Το πιάνεις από δω το πιάνεις από κει, το προϋποθέτεις και το θεωρείς αιτούμενο, το ανάγεις σε κυρίαρχο, προσπαθείς να το ορίσεις και το αφήνεις απροσδιόριστο, συμπεραίνεις επί αυτού διάφορα και εκκινώντας από αυτό προτείνεις πλαίσια ανασύνταξης κλπ.

Για ποια ιδεολογικοπολιτική χειραφέτηση ο λόγος; Για ποια ιδεολογικοπολιτική προτεραιότητα; Είναι ορισμένα αυτά; Το ιδεολογικοπολιτικό είναι συγκεκριμένο και σ' αυτό γίνεται η μεγάλη ζημιά από διάφορους υποκειμενισμούς που ανάγονται σε υποκείμενα;

3. Η κρίση της αριστεράς είναι γενικευμένη. Στη θεωρία - στην ιδεολογία - στην πολιτική. Εν αρχή όμως είναι η θεωρία. Χωρίς συνολική θεωρία δεν υπάρχει συνειδητή δράση. Ο μαρξισμός έγινε ιδεολογία και πολιτική αφού υπήρξε ως θεωρία. Και έγινε με πολλές έννοιες: την κομμουνιστική, την Λενινιστική, την τριτοδιεθνιστική, τη σοσιαλιστική, την σοσιαλδημοκρατική, την τροτσκιστική, την μαοϊκή, την Τσε-Γκουεβαρική, την ευρωκομμουνιστική, την τριτοκοσμική κι άλλες μερικότερες και βέβαια την επίσημη κρατική (στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες). Όλα αυτά τα μεγάλα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα συγκροτήθηκαν πάνω στις θεωρητικές «πλάτες» του μαρξισμού. Εκεί πάτησαν. Όλα τα υποπαράγωγα συγκροτήσεων είχαν αναφορά σ' αυτά τα ρεύματα. Καμιά επί μέρους διαδικασία ιδεολογικοπολιτικής συγκρότησης δεν έγινε με τρόπο ανεξάρτητο και αυτόνομο. Όλες ήταν ενταγμένες (και στις πιο μικρές περιπτώσεις) και εν αγνοία πολλές φορές των φορέων τους.

Και υπήρχαν αυτές που υπάγονταν με κάποιο αυστηρό τρόπο σε έναν ιδεολογικοπολιτικό χώρο (ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ) κι άλλες που δανείζονταν στοιχεία από διάφορους ιδεολογικοπολιτικούς χώρους (ΠΑΣΟΚ).

Δεν είναι εδώ ο τόπος για να επεκταθούμε στο πως έγινε η παραγωγή (η συγκρότηση) αυτών των ιδεολογικοπολιτικών ρευμάτων (το ιστορικό τους - η συμβολή τους και η πολιτική τους αξιολόγηση).

Σήμερα υπάρχει μια γενικευμένη κρίση όλων αυτών των ιδεολογικοπολιτικών συνθέσεων. Δεν είναι μόνο ο τριτοδιεθνισμός και η σοσιαλδημοκρατία σε κρίση. Όλο το ιδεολογικοπολιτικό είναι μετέωρο. Και όλες οι υποπαράγωγες ιδεολογίες και πολιτικές όλων των επίσημων και αιρετικών καταστάσεων (εξ ου και η εμπειρική θεωρία για το τέλος των ιδεολογιών).

Και βέβαια η αριστερά δεν έχει στρατηγικές (όχι στρατηγική). Δεν έχει πολιτικές. Και περνάει μια γενικευμένη κρίση ιδεών (κι αυτό δεν αφορά υπονομεύσεις κανενός τύπου. Καμιά φτώχεια κανενός φτωχού σοσιαλιστή και δεν εξηγείται με θεωρητικές ταυτολογίες για αυτο-αιτίες. Καμιά φτώχεια σοσιαλιστική-κοινωνική-πολιτική δεν έχει την αιτία της στους φτωχούς).

Δεν μπορεί να υπάρξει άλλη παραγωγή ιδεολογικοπολιτικού στην αρχική βάση. Έχει εξαντληθεί αυτός ο κύκλος. Τα πράγματα έχουν πιάσει όριο. Κεντρικό πλέον αιτούμενο, μια νέα θεωρητική γενίκευση. Αν δεν φωτισθεί η νέα πραγματικότητα δεν μπορεί να αλλάξει.

«Η ειρωνεία είναι (γράφει ένας νεομαρξιστής της γενιάς Αλτουσέρ) ότι ο άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του άνθρωπο της δράσης παραχωρεί στην πραγματικότητα τα πρωτεία στη θεωρία. Υψώνει σε υπέρτατο κριτήριο την δυνατότητα μιας επαναστατικής δραστηριότητας αλλά εξαρτά αυτή την δυνατότητα από μια συνολική θεωρία. Κι αν η θεωρία δεν μπορεί να παραχθεί; Τότε μια άποψη λέει ότι το κίνημα, πάση θυσία, πρέπει να διατηρηθεί, έστω κι αν το θέσουμε σε πλήρη αντίφαση με το περιεχόμενό του, σαν τυφλή θέληση μετασχηματισμού και μια άλλη ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε το πρόταγμα της κοινωνικής αλλαγής. Και στις δυο περιπτώσεις το φάντασμα της θεωρίας, του γνωστικού κενού, παραμένει κυρίαρχο». Του κενού της κοινωνικής θεωρίας όχι της γνώσης γενικά (όπου μπορεί να υποστηριχτεί μια αδυνατότητα απόλυτης γνώσης).

Η κατανόηση λοιπόν της νέας κάθε φορά πραγματικότητας μέσα από την επιστήμη είναι το πρωταρχικό. Πάνω σ' αυτό ορίστηκε η κλασσική κοινωνική θεωρία του Μαρξ. Στον επιστημονικό χαρακτήρα της γνώσης και στο κοινωνικό και ιστορικό της περιεχόμενο. Η κοινωνική θεωρία πρέπει να παρακολουθεί τις ιστορικο-κοινωνικές εξελίξεις, να τις αναλύει συνεχώς και μ' αυτή την έννοια δεν υπάρχει θεωρία ολοκληρωμένη, απόλυτη, διαχρονική. Έχει την ίδια ισχύ και προσωρινότητα, όπως κάθε επιστήμη.

Σήμερα η κοινωνική θεωρία είναι πίσω σε σχέση με την ιστορική εξέλιξη και πίσω σε σχέση με τον εαυτό της. Αυτό είναι το κεντρικό πρόβλημα.

Κάθε συμβολή σ' αυτό το κεντρικό θεωρητικό πρόβλημα θα έχει μερικά βασικά γνωρίσματα: Εισαγωγή νέων επιστημονικών εννοιών και όρων (μετασχηματισμός δηλαδή του βασικού εννοιολογικού συστήματος), κριτική αποτίμηση της κλασσικής κοινωνικής θεωρίας, διαχωρισμούς και αφαιρέσεις -στην πορεία από την αφηρημένη στη συγκεκριμένη γνώση- αξιοποίηση διάφορων σύγχρονων τεχνολογικών-επιστημονικών δυνατοτήτων κλπ κλπ.

Στο θέμα της μεθόδου, των αναγκαίων αφαιρέσεων, το σπουδαιότερο σημείο αφορά τις ιδεολογικές μεταμφιέσεις με τις οποίες παρουσιάζονται τα καθ' αυτού κοινωνικά δεδομένα. Θα πρέπει δηλαδή να απαλλαγεί η νέα θεωρία από τις ιδεολογικές επικαλύψεις των πραγμάτων, από την ιδεολογική τους διάσταση.

Όλο το έργο της κλασσικής κοινωνικής θεωρίας στηρίχτηκε στην αποϊδεολογικοποίηση των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Χωρίς αυτήν θα ήταν αδύνατη η ανακάλυψη, η κατανόηση και η επιστημονική τεκμηρίωση των νόμων που διέπουν τη λειτουργία του κοινωνικού συστήματος. Η ιδεολογική λειτουργία του μισθού, η απόκρυψη τη υπεραξίας (του μη αμειβόμενου μέρους της εργασίας), η κυριαρχία του προϊόντος του εργάτη πάνω στον εργάτη, ο φετιχισμός του εμπορεύματος, η ψευδής συνείδηση των κοινωνικών σχέσεων, η αλλοτριωμένη εργασία, η αποξένωση της εργασίας (η παραγωγή διαχωρισμένη από τους παραγωγούς), η παραγωγή και αναπαραγωγή μέσω της μισθωτής εργασίας όχι μόνο αντικειμένων αλλά και κοινωνικών σχέσεων κλπ κλπ.

Αυτή είναι η πρώτη διάσταση του ιδεολογικού. Η επιστήμη αντιμέτωπη με το ιδεολογικό.

Μια δεύτερη είναι το ιδεολογικό να μπορεί να βοηθήσει στη σύλληψη της πραγματικότητας σε μια πρώτη φάση όπου η θεωρία (η επιστήμη) δεν έχει φτάσει σε μια συνολική διατύπωση, δηλαδή στην περίπτωση που αντιστοιχεί σε μια πρώτη ιδεολογική φάση της ίδιας της θεωρίας.

Η τρίτη είναι η μετατροπή της κοινωνικής θεωρίας σε ιδεολογία. Σ' αυτή την περίπτωση αρχίζει να λειτουργεί το εξής παράδοξο και αντιφατικό: Η θεωρία που είναι επιφορτισμένη με μια αποϊδεολογικοποιητική λειτουργία προκειμένου να είναι αντικειμενική και επιστημονική, στον τομέα της, μετατρέπεται η ίδια σε ένα ιδεολογικό δόγμα, σε ένα κλειστό σύστημα ιδεών.

Αυτό βέβαια δεν γίνεται με αυτόματο τρόπο. Υπάρχει μια ολόκληρη πορεία μεταβατική, συστηματοποίησης των ιδεολογιών από ένα χαλαρό και ανοιχτό πλαίσιο ιδεών σε ένα όλο και πιο κλειστό και δογματικό. Στην αρχή το ιδεολογικό είναι ασυστηματοποίητο και επενεργεί με πολύ μεγάλη δύναμη στην ανάπτυξη του κινήματος και έχει δυο μέρη ένα απορριπτικό της υπάρχουσας κοινωνίας (αντικαπιταλιστικό) κι ένα θετικό μιας νέας αντίληψης για τον κόσμο (σοσιαλιστικό). Στην πορεία στο δεύτερο σκέλος προκύπτουν διαχωρισμοί και πιο αυστηρές συστηματοποιήσεις-διασπάσεις μέσα στην αρχική ιδεολογία και σχηματίζονται νέες συνθέσεις κλπ κλπ.

Οι μελέτες για την ιδεολογία δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα στον αποϊδεολογικοποιητικό χαρακτήρα της θεωρίας και την ιδεολογικοποίησή της. Το ζήτημα της ιδεολογίας εξετάζεται ενιαία. Κι αυτό έχει μια βάση.

Οι ιδεολογίες έχουν την ίδια ακριβώς λειτουργία σε κάθε περίπτωση.

Δεν οργανώνονται αφηρημένα κι αυθαίρετα. Δεν μπορεί να είναι επινοημένα συστήματα ιδεών. Έχουν μια πραγματική βάση, είτε τις δομές και λειτουργίες του συστήματος είτε τις επιστημονικές βάσεις μιας κοινωνικής θεωρίας.

Η κοινωνική λειτουργία της ιδεολογίας σε κάθε περίπτωση είναι ίδια (και εκ διαμέτρου αντίθετη από την επιστήμη).

Επιστήμη και ιδεολογία δεν διαφέρουν στον τρόπο ανάπτυξης και εξέλιξής τους. Και οι δυο σχηματίζονται, ανασχηματίζονται και αντικαθίστανται από άλλες. Οι διαφορές τους βρίσκονται αλλού: Πρώτον η ιδεολογία είναι συναρτημένη και επικαθοριζόμενη από μια κοινωνική και επιστημονική βάση. Δεύτερον στο περιεχόμενο και την κοινωνική τους λειτουργία. Η μεν θεωρία ερευνά το πραγματικό η δε ιδεολογία περιέχει στοιχεία γνώσης αλλά βασικά επιτελεί έναν άλλο ρόλο. Οργανώνει μια ορισμένη θεώρηση του πραγματικού που μπορεί να περιέχει (και περιέχει) στοιχεία παραποίησης του πραγματικού, παρουσίασής του με ένα ψεύτικο τρόπο. Η ιδεολογία είναι ένα συμπαγές σύστημα ιδεών με συνοχή που δεν επιδέχεται αντιφάσεις στο εσωτερικό του. Ο ιδεολογικός λόγος είναι δογματικός ενώ η θεωρία είναι ένα ανοιχτό σύστημα έρευνας που επιδέχεται διάφορες ερμηνείες και αναγνώσεις. Το δογματικό στοιχείο της ιδεολογίας επεκτείνεται και παραπέρα στη σχέση της ιδεολογίας με την πολιτική.

Το ιδεολογικό στοιχείο στην πολιτική έχει ούτως ή άλλως σημαντική θέση που γίνεται σημαντικότερη όσο πιο έντονα ιδεολογικοποιημένη είναι η πολιτική.

Η «ιδεολογική χειραφέτηση» που αναφέρεσαι είναι ένας αφηρημένος όρος. Αυτό που μπορώ να σκεφτώ είναι ότι μπορεί να αφορά: α) Την όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένη γνώση του ιδεολογικού β) Την απελευθέρωση από ιδεολογικούς καταναγκασμούς του παρόντος και του παρελθόντος και γ) Την υιοθέτηση μιας «απελευθερωτικής ιδεολογίας» (;)

Το καθένα από αυτά είναι κάτι το διαφορετικό. Και υπόκειται σε διαφορετικές ιδεολογικές διαδικασίες. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποσαφηνίζουμε τι αφορά η ιδεολογική χειραφέτηση και ποιο περιεχόμενο παίρνει.

Γενικά πάντως η σημασία της ιδεολογίας σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες, και βέβαια στην πολιτική, είναι τεράστια.

Σε ότι αφορά την κοινωνική θεωρία είναι αδύνατον να αποφύγουμε την ιδεολογικοποίησή της. Δεν μπορεί καμιά κοινωνική θεωρία να μείνει έξω από το κοινωνικό «γίγνεσθαι». Αυτό έτσι κι αλλιώς θα γίνει. Το επιζητούμενο είναι να αποφύγουμε δυο ακραίες εκδοχές. Τη μια που αναγνωρίζει μόνο τον επιστημονικό χαρακτήρα της θεωρίας (θετικισμός) και την άλλη που δέχεται μόνο την θεωρία ως ιδεολογία (δογματισμός).

Κατά τα άλλα η κλασσική κοινωνική θεωρία τη στιγμή που επεδίωξε την συγχώνευσή της με το κοινωνικό κίνημα (το εργατικό εκείνης της περιόδου) έπαψε να περιορίζεται στο επιστημονικό της σκέλος (να ερμηνεύσουμε τον κόσμο) και με δική της ευθύνη πέρασε στην ιδεολογικοποίησή της (να αλλάξουμε τον κόσμο).

Από κει και πέρα όλα κρίθηκαν στο υποκειμενικό επίπεδο, στους όρους αξιοποίησης της θεωρίας από το κίνημα και την πολιτική.
Ιδεολογία και πολιτική φέρουν ακέραια την ευθύνη για την τύχη της κοινωνικής θεωρίας. Είναι οι ενδιάμεσοι παράγοντες συνένωσης της θεωρίας με την πράξη - της θεωρίας με το κίνημα.

Όπως και η οργάνωση είναι και αυτή μια μορφή μεσολάβησης μεταξύ θεωρίας και πράξης.

4. Τόσο τα ζητήματα ιδεολογικοπολιτικής συγκρότησης όσο και της οργάνωσης περνάν μακρά περίοδο κρίσης. Και δεν μπορούν να απαντηθούν (θεωρητικά) στο επίπεδό τους. Μεμονωμένα το καθένα. Είναι συναρτημένα από την γενικότερη αναδιατύπωση του σύγχρονου κοινωνικού προτάγματος. Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε σήμερα για το κόμμα θεωρητικά, με νέους όρους, για νέες ιδεολογίες, για πολιτικές.

Και βέβαια δεν υπάρχει περίπτωση με τις σημερινές συνθήκες να πλησιάσουμε σε λύσεις. Το μόνο που ίσως κατορθώσουμε είναι να κατανοήσουμε την διάσταση αυτών των προβλημάτων. Κι αυτό θα συνιστά μια μεγάλη πρόοδο και μια βάση για να μπορέσουμε να συζητάμε πιο ουσιαστικά πιο πολιτικά. Είναι ο μόνος δρόμος ανασύνταξης του αριστερού πολιτικού προβληματισμού στις σημερινές συνθήκες.

Δεν μπορούν πχ να αναπαραχθούν τριτοδιεθνιστικά σχήματα οργάνωσης σήμερα. Αυτό είναι ένα αδιαμφισβήτητο εμπειρικό δεδομένο. Η «Λενινιστική εξωτερικότητα» -το κόμμα σαν συγκρότηση έξω από το κοινωνικό κίνημα και την οικονομική πάλη- παραμένει όμως σε ισχύ θεωρητικά. Με την έννοια ότι δεν υπάρχει, μέχρι στιγμής, η νέα επεξεργασμένη θεωρία για το κόμμα που θα την υποκαταστήσει.

Οι επί μέρους διατυπώσεις για οριζόντιες διασυνδέσεις διάφορων υποκειμενικοτήτων (μέτωπα - fora), την μετατόπιση της συγκρότησης μέσα στο κίνημα (που περιέπεσε σε ακτιβισμό), τον κομματικό πλουραλισμό («ένα και σωστό ποτέ»), για νέες συλλογικές λειτουργίες (πολυφωνία, τάσεις, ρεύματα κλπ) μπορεί να είναι θετικές ή όχι αλλά δεν αρκούν. Δεν συνιστούν μια θεωρητική επανατοποθέτηση του ζητήματος. Κινούνται σε ένα άλλο επίπεδο, το κομματικο-βελτιωτικό, που είναι και αυτό αναγκαίο ταχτικά να αντιμετωπίζεται.

Το ιδεολογικό κόμμα, το προσηλωμένο στο δόγμα, με τις ιδεολογικο-μετωπικές σχέσεις με τα άλλα κόμματα, το ασυμβίβαστο στις εσωτερικές αντιθέσεις που διεκδικεί την απόλυτη επικράτηση, μπορεί να θεωρείται ξεπερασμένο σε συνθήκες κατάρρευσης των ιδεολογικών συστημάτων. Σε μια όμως πιθανή «επιστροφή των ιδεολογιών»; Εφόσον δεν είμαστε στο τέλος τους; Και εφόσον οι ιδεολογίες έχουν πάντα έναν δεδομένο τρόπο πολιτικής λειτουργίας όπως τον εκθέσαμε παραπάνω;

Ζούμε σε εντελώς νέες κοινωνικές συνθήκες από εκείνες της Γ' Διεθνούς. Τα πρώτα στοιχεία που αλλάζουν στη λειτουργία των κομμάτων σ' όλους τους κομματικούς χώρους είναι όσα βρίσκονται σε πλήρη αναντιστοιχία με τη νέα κοινωνική πραγματικότητα (πειθαρχία, αυταρχικότητα, ομοφωνία κλπ). Είναι αναγκαίες προσαρμογές.

Δεν υπάρχουν αξιόλογες επεξεργασίες πάνω στην έννοια του κόμματος. Κι ας επιμένεις εσύ «Δεν ειμαι εδώ προχειρος για μια πληρη θεωρια της πολιτικης μορφογενεσης ...».

Τα ίδια ισχύουν και για την ιδεολογική και πολιτική συγκρότηση. Είναι ανέφικτες. Υπάρχει αδυναμία να προχωρήσουν ιδεολογικοπολιτικές συγκροτήσεις. Που θα πατούσαν; Βλέπεις πουθενά να γίνονται; Κομμουνιστικού τύπου, μονοπολικές ή πολυπολικές. Η επίκληση μια διαδικασίας πλουραλισμού δεν συνιστά απάντηση στο πρόβλημα της συγκρότησης. Όλες οι υποκειμενικές καταστάσεις σήμερα είναι πλουραλιστικές με έναν τρόπο, αφού έχουν ανοίξει και μπάζουν από παντού. Μπορούν να μην είναι;

Το κομματικό τοπίο (όχι μόνο στην Ελλάδα) παντού είναι κατεδαφισμένο ούτως ή άλλως. Δεν χρειάζεται να βοηθήσει κανένας. Ακόμα και ο συντηρητικός τύπος μιλά καθημερινά για κρίση του πολιτικού συστήματος, κρίση των κομμάτων. Αλλά εσύ επιμένεις «Δεν είναι το ΠΑΣΟΚ παρωχημενο γενικως, όπως αερολογεις». Εκεί μείναμε; Στο ΠΑΣΟΚ;

Τα κόμματα σήμερα («της αριστεράς») είναι πίσω από την κοινωνία. Κι αν υπήρξαν παλιότερα πολιτικές πρωτοπορίες, με την κυριολεκτική έννοια του όρου, να μη μας διαφεύγει ότι συνέβη επειδή ήταν φορείς ενός ελπιδοφόρου γενικού προτάγματος. Στην απουσία του οποίου και κατά κύριο λόγο ανάγεται η κρίση τους σήμερα και όλη η κρίση της αριστεράς.

Ας σταθούμε όμως σε μερικά ακόμα ζητήματα παραπλήσια.

Στο σύγχρονο «γίγνεσθαι» δεν μπορούμε να αντιπαρατεθούμε με ιδεολογήματα. Αυτό γίνεται κατανοητό ολοένα και περισσότερο. Φάνηκε καθαρά στην εμπειρία του παγκόσμιου κοινωνικού φόρουμ (ενάντια στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση). Φαίνεται επίσης καθημερινά στους επί μέρους κοινωνικούς αγώνες που γίνονται στο ίδιο πλαίσιο αντι-νεοφιλελεύθερης αντιπαράθεσης. Και ο αντι-φιλελευθερισμός που επικαλείσαι σαν βάση για συγκρότηση του σοσιαλιστικού ΠΑΣΟΚ και οι αυτονομίες και οι «πολιτικές ουσίας» δεν κομίζουν τίποτα καινούργιο και διαφορετικό. Και δεν θα μπορούσαν.

Η αδυναμία να υπάρξει στο εγγύς μέλλον διέξοδος δεν αντιτάσσεται στην πολιτική. Στους όρους ύπαρξης και ανάπτυξης του κοινωνικού κινήματος. Αυτό με διάφορες μορφές θα υπάρχει. Αλλά κάτω από τις σημερινές συνθήκες η ταχτικά ασκούμενες πολιτικές πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι εξουδετερώσιμες ανά πάσα στιγμή. Και αυτή η κατάσταση προεξοφλεί στο κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο μια μακρά περίοδο με αμυντικούς αγώνες και ήττες.

Το αμυντικό αυτό κίνημα καταγράφει εδώ και καιρό την παρουσία της υπάρχουσας κοινωνικής αριστεράς. Είναι η διαδικασία μέσα στην οποία υπάρχει υποστηρικτικά και η αριστερά της κρίσης. Αντιστασιακές δυνάμεις αμφότερες χωρίς πολιτικές ευρύτερες και στόχους. Με μόνη αναφορά σε ιδεολογήματα αμυντικά και απόρριψης (αντί) που στην θετική τους εκδοχή «ξεπέφτουν» σε έναν παρωχημένο κρατισμό. Αυτά είναι τα δεδομένα του κινήματος. Γράφεις: «Απαιτείται η ενοποίηση αυτών των πολιτικών πρακτικών (αμυντικού-εκπαιδευτικού χαρακτήρα) στα πλαίσια αποσαφήνισης του σοσιαλιστικού δρόμου».

Η ενοποίηση των αμυντικών αγώνων μπορεί να γίνει (και γίνεται) μέσω κοινωνικών και πολιτικών μετώπων που συγκροτούνται σε κάθε συγκυρία (μέτωπο παιδείας - ασφαλιστικό). Ενοποιημένοι ή όχι οι αγώνες αυτοί δεν ξεπερνούν τα όρια ενός αμυντικού διεκδικητισμού. Μέσα από εκεί δεν αποσαφηνίζεται κανένας σοσιαλιστικός δρόμος. Καμιά πολιτική προοπτική. Η αποσαφήνιση του δρόμου είναι άλλη διαδικασία πολύπλοκη (αναφερθήκαμε σ' αυτήν παραπάνω). Μην συγχέουμε τα πράγματα.

5. Και ερχόμαστε στα δικά μας με τη στενή έννοια. Το περίφημο ζήτημα της σοσιαλιστικής μεταστροφής. Ας το παρακολουθήσουμε. Η σκέψη σου έχει μια ορθολογική ανάπτυξη. Ξεκινάς από μια εκτίμηση. Τι βάζει η κοινωνία.

- Η κοινωνία βάζει το αίτημα της σοσιαλιστικής μεταστροφής. Το αίτημα είναι ασαφές αντιφατικό κλπ.

- Το αίτημα απευθύνεται στο ΠΑΣΟΚ. Είναι διατυπωμένο με έναν κύριο τρόπο. Ταυτόχρονα εμπεριέχει την έλλειψη εμπιστοσύνης σε άλλες διαδικασίες.

- Η βάση του ΠΑΣΟΚ δεν έχει τους ιδεολογικούς και διαδικαστικούς όρους (;) για να επιβάλει την αιτούμενη μεταστροφή καθώς επίσης και τα στελέχη του αλλού νυχτώνουν.

- Το αίτημα της μεταστροφής (η εντολή) δεν συνοδεύεται αναγκαστικά από την ελπίδα ανταπόκρισης. Υπάρχει ένα πρόβλημα διάστασης βάσης-κορυφής (άλλα ζητά ο κόσμος και άλλα κάνει η ηγεσία).

- Ωστόσο η όποια μετακόμιση (του αιτήματος) θα συνεργούσε στην εκτόνωσή του παρά στην πραγματοποίησή του.

Μένουμε σ' αυτό το πολιτικό πλαίσιο το οποίο θα μπορούσε να διατυπωθεί συνθηματικά ως εξής: (παραφράζοντας ένα παλιό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ) Ο ΛΑΟΣ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ.

Μια πρώτη επισήμανση. Το όποιο αίτημα κοινωνικής αλλαγής, σοσιαλισμού κλπ από τα κάτω, από κοινωνικές δυνάμεις δεν μπαίνει κάθε λίγο και λιγάκι. Αλλά πολύ σπάνια και σε συγκεκριμένες καμπές της ιστορίας. Δεν διατυπώνεται διακηρυκτικά αλλά βιώνεται σαν όραμα, ανάγκη μαζί και δυνατότητα. Οι δυνάμεις που το εκφέρουν «εισβάλουν στο προσκήνιο αποδεσμευμένες από διλήμματα του παρελθόντος ως φορείς ενός νέου προτάγματος» (όπως έγραφαν οι παλιοί) - όχι απλά ως ψηφοφόροι.

Τέτοια φαινόμενα εμπειρικά δεν υπάρχουν. Και δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν. Ούτε τέτοια ούτε παραπλήσια ούτε πολύ μετριοπαθέστερα. Η εποχή μας μόνο από σοσιαλιστικά κινήματα και αιτήματα δεν χαρακτηρίζεται.

Είναι μια δική σου εμμονή. Έχω ένα κείμενό σου του 1992 που επιγράφεται «Η σοσιαλιστική διέξοδος» (15/3/1992) που ξανά διαπιστώνεις τα ίδια πράγματα τονίζοντας ότι είναι η δεύτερη φορά (τότε το '92) που έμπαινε το ζήτημα του σοσιαλισμού (η πρώτη ήταν το '74). Τώρα ξανά-μανά; Αυτά Μήτσο δεν γίνονται κάθε μέρα.

Έχω την πεποίθηση ότι δεν ασχολούμαστε με την πραγματικότητα. Αλλά με μια υποτιθέμενη πραγματικότητα. Η συζήτηση έχει πάρει μια τροπή εντελώς εξωπραγματική. Πως φτάσαμε εδώ. Για ποιο λόγο; Ποιο σοσιαλιστικό αίτημα, ποια κύρια διατύπωση και ποιοι αποκλεισμοί και ποιοι κίνδυνοι μετακόμισης ποιανού ανύπαρκτου αιτήματος; Θεωρίες επί χάρτου. Είναι απίθανο. Όλα είναι στον αέρα.

Για να επανέλθουμε στην πραγματικότητα: Πρέπει να αφήσουμε την συζήτηση για την επικαιρότητα του σοσιαλισμού. Για την ύπαρξη ή όχι σοσιαλιστικού προτάγματος σήμερα στην Ελλάδα. Και όλων όσων απορρέουν από μια τέτοια «βασική υπόθεση εργασίας». Δηλαδή από ποιόν τίθεται, πως τίθεται, που απευθύνεται, τι όροι αποδοχής υπάρχουν, ποιοι περιορισμοί, τι δυνατότητες, τι κίνδυνοι κλπ.
Όλη αυτή η συζήτηση είναι χωρίς νόημα. Και βέβαια αποπροσανατολιστική. Περνάμε περίοδο παντελούς έκλειψης κοινωνικών προταγμάτων. Βασικό γνώρισμα της εποχής μας.

Δεν μου διαφεύγει αυτό που λες: «Λείπει ο δρόμος, η στρατηγική κλπ». Αλλά επιμένεις ότι αίτημα κοινωνικού προτάγματος υπάρχει.
Το ότι τα κόμματα είναι πίσω από την κοινωνία Ναι. Αλλά όχι ότι η κοινωνία είναι τόσο μπροστά.

Ή λοιπόν υπάρχει γενικευμένη κρίση ή ο σοσιαλισμός έχει επανέλθει στην επικαιρότητα και εμείς δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι.

6. Το ΠΑΣΟΚ και ο σοσιαλιστικός χώρος είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Δεν πρέπει να τα συγχέουμε. Ο σοσιαλιστικός χώρος είναι ευρύτερη έννοια από το ΠΑΣΟΚ. Δεν είναι το ΠΑΣΟΚ. Περιλαμβάνει δυνάμεις από το ΠΑΣΟΚ. Άλλο ζήτημα η συγκρότηση του ΠΑΣΟΚ και άλλο του σοσιαλιστικού χώρου. Δεν ταυτίζονται, δεν συμπίπτουν. Να διευκρινήσουμε για ποια συγκρότηση ποιανού χώρου μιλάμε.
Από το Φθινόπωρο του 2003 έχουμε θέσει το ζήτημα της ανασυγκρότησης του σοσιαλιστικού χώρου με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Το κείμενο είναι καταχωρημένο, εδώ και πέντε χρόνια, στην ιστοσελίδα μας που λειτουργεί με δυο διευθύνσεις (http://www.socialistspace.gr/ - http://www.pokethe.gr/).

Το κείμενο είναι διατυπωμένο με λιτότητα και σαφήνεια. Δύσκολα επιδέχεται παρερμηνείες (διαφωνίες ναι, παρερμηνείες δύσκολα) και απαντά προκαταβολικά σε μια σειρά ζητήματα που θέτεις. Θεωρώ απαραίτητο κάθε αναγνώστης αυτού του διαλόγου να το λάβει υπ' όψιν. Παραμένει ακόμα σε ισχύ τουλάχιστον σε ότι αφορά το καταγραφικό του μέρος. Τη διαδικασία που προτείνει τη συζητάμε.

Στις επιστολές σου το κείμενο αυτό το έχεις εντελώς παραβλέψει. Και όχι μόνο. Μου καταλογίζεις πλήρη άγνοια και αμφισβήτηση του «σοσιαλιστικού ρεύματος», όπως το αποκαλείς, λόγω ... ανεπάρκειας. Βέβαια εγώ δεν μιλώ για σοσιαλιστικό ρεύμα αλλά για σοσιαλιστικό χώρο. Η διαφορά είναι και εννοιολογική και πολιτική. Αυτό λοιπόν το διακριτό «σοσιαλιστικό ρεύμα» είναι και αυτό «δύσπιστο απέναντι σε λούμπες και αρλούμπες της εκείθεν αριστερολογίας». Και άρα προσβλέπει και αυτό στο ΠΑΣΟΚ.

Ο ΠΑΣΟΚοκεντρισμός σου, Τζουβάνε, αποτελεί οπωσδήποτε ένα πρόβλημα. Έτσι όπως είναι οργανωμένος στο μυαλό σου. Και από τα σιχτίρ που ρίχνεις συνέχεια σε υποκειμενισμούς, σεχταρισμούς και περιθώρια διαβάζω την αγωνία σου μήπως βρεθείς σεχταριστικά εκτός μιας νέας προοπτικής (που θα εκπορεύεται από το ΠΑΣΟΚ).

Το ΠΑΣΟΚ βέβαια, δηλώνεις, δεν είναι ΤΟ κόμμα (το λέει κανείς αυτό;) ούτε περιμένεις να μεταμορφωθεί ΣΤΟ κόμμα (λες και κανείς περιμένει!) ούτε όμως το θεωρείς πηγή απελεύθερων που θα φτιάξουν ΤΟ κόμμα (ούτε τέτοιοι υπάρχουν. Μπορεί να υπήρχαν παλιά, σήμερα δεν υπάρχουν. Οι ενδεχόμενες διασπάσεις του ΠΑΣΟΚ μόνο τριτοδιεθνιστικά κόμματα δεν πρόκειται να βγάλουν). Οπότε που καταλήγουμε; Σε οριοθετήσεις χωρίς νόημα.

Για να επιστρέψουμε στην πραγματικότητα θα πρέπει να μείνουμε στα πραγματικά διλήμματα που βάζει. Και ένα από αυτά είναι η προοπτικές του σοσιαλιστικού χώρου. Αν θα υπάρξει μιας μορφής ανασυγκρότηση δυνάμεων σε αυτό το χώρο ή όχι. Πρόκειται για ένα αυτόνομο ζήτημα που έχει σχέση όμως και με την κρίση του ΠΑΣΟΚ. Καθότι ο κύριος όγκος των δυνάμεων του σοσιαλιστικού χώρου βρίσκεται στο ΠΑΣΟΚ. Αλλά άλλο ΠΑΣΟΚ και άλλο σοσιαλιστικός χώρος. Δεν πρέπει να τα συγχέομε και να τα ταυτίζουμε αυτά τα δυο.

Σοσιαλιστικός χώρος δεν είναι το ΠΑΣΟΚ. Περιλαμβάνει δυνάμεις από το ΠΑΣΟΚ. Ούτε όλες οι διασπάσεις του. Μερικές από αυτές ή μερικές δυνάμεις από αυτές. Είναι ένας πολιτικός χώρος με αναφορά στη σοσιαλιστική προοπτική, με ρίζες στον πολιτικό ριζοσπαστισμό της μεταπολίτευσης, κοινά βιώματα, μια γενική κουλτούρα.

Ειδικότερα περιλαμβάνει: α) Δυνάμεις που βρίσκονται μέσα στο ΠΑΣΟΚ χωρίς να συγκροτούν ένα συγκεκριμένο πολιτικό ρεύμα, διακριτό και αναγνωρίσιμο (εδώ είναι η διαφωνία μου για το όρο «σοσιαλιστικό ρεύμα», ορίζει κάτι σχηματοποιημένο και ορατό). β) Πολιτικές ομάδες εκτός ΠΑΣΟΚ και γ) Ένα πλατύ διάσπαρτο δυναμικό ανένταχτων του σοσιαλιστικού χώρου.

Οι σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ λοιπόν δεν συγκροτούν ένα πολιτικό ρεύμα διακριτό και αναγνωρίσιμο (και μη σου κακοφαίνεται αυτό). Δεν εκφέρουν έναν άλλο λόγο. Δεν έχουν μια άλλη προβληματική, δεν παρεμβαίνουν σε θεωρητικά, πολιτικά, κοινωνικά ζητήματα. Και η πολιτική τους πρακτική είναι καθ' όλα συμβατή με τους όρους και τους κανόνες άσκησης της όποιας κυβερνητικής και κομματικής εξουσίας (Ο κοντοσημίτης δεν ήταν κοντοσημίτης το 2000).

Αλλά (το τονίζω) δεν είναι μόνο ο χώρος του ΠΑΣΟΚ όπου δεν καταγράφονται με σαφήνεια οι σοσιαλιστικές δυνάμεις.
Ο σοσιαλιστικός χώρος γενικά δεν είναι πολιτογραφημένος και δεν υπάρχουν αξιόλογες υποκειμενικές διεργασίες σε αναφορά μ' αυτόν. Ο χώρος βρίσκεται σε μια συνεχή πορεία αποδόμησης, πολυκερματισμού και διάχυσης.

Ωστόσο παρ' όλη την χαμηλή υποκειμενική του συγκρότηση παραμένει εν δυνάμει ένας χώρος που θα μπορούσε να αποτελέσει μια αξιόλογη συνιστώσα των πολιτικών εξελίξεων και της ευρύτερης αριστεράς. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να ανασυγκροτηθεί στο επίπεδο έστω κάποιων δυνάμεών του. Και περί αυτό θα πρέπει να υπάρξουν πολιτικές πρωτοβουλίες, διαθεσιμότητες και αποδεκτές διαδικασίες. Αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό.

7. Θα χρειαστεί να εξαντληθεί ένας αδιέξοδος κύκλος αναζητήσεων περί το ΠΑΣΟΚ με τους όρους και τον τρόπο που εκδηλώνεται σήμερα. Σαν αναζήτηση μιας λύσης ηγεσίας κύρια αλλά και επανίδρυσης, ανανέωσης και μεταστροφής τελευταία.

Το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να επανιδρυθεί, ούτε να ανανεωθεί, ούτε να μεταστραφεί. Και καμία επιμέρους συγκρότηση δυνάμεων δεν μπορεί να γίνει σε διαδικασίες ΠΑΣΟΚ. Ο χώρος έχει μπει για τα καλά σε τροχιά παρατεταμένης κρίσης. Με άγνωστη έκβαση. Όσο για τα ηγετικά παιχνίδια, θα παραμείνουν τα μόνα που θα μονοπωλούν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.

Όλος ο τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης, με τις μορφές που παίρνει, κάνει φανερή την έλλειψη ανανεωτικών δυνάμεων μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Καμιά δυναμική παρουσία, καμιά ανεξέλεγκτη κινητικότητα, καμιά αμφισβήτηση πέραν των ορίων. Όλος ο κομματικός χώρος σε μια συντεταγμένη πορεία διαχείρισης της κρίσης, περιχαρακωμένος, υπεραμυνόμενος της αυτονομίας και καθαρότητας του κόμματος.
Και από κοντά η διοργάνωση ενός εκκαθαριστικού συνεδρίου. Που πρέπει δημόσια να επαναβεβαιώσει την ολοκλήρωση της φάσης επανελέγχου του κόμματος από τις δυνάμεις που, «κληρονομικώ δικαίω», έχουν την απόλυτη κυριότητά του.

Το ΠΑΣΟΚ λοιπόν για άλλη μια φορά σε φάση «εξυγίανσης». Ο Βενιζέλος εκτός συνεδρίου - πριν το συνέδριο. Διορισμοί οργανωτικών επιτροπών, μεθοδεύσεις, μπετοναρίσματα. Μέχρι να βγει η άνοιξη. Και αφού θα έχει καθαρίσει το κόμμα θα περάσουμε σε άλλη φάση όπου η κρίση θα ξαναμεταφερθεί από έξω - μέσα και θα ξαναρχίσουν τα όργανα. Γκρίνιες, διαφοροποιήσεις, διάδοχες λύσεις, ηγετικά παιχνίδια με παλιούς και νέους πρωταγωνιστές. Έχει τους νόμους της αυτή η ιστορία.

Αλλά έξω από τα τείχη του ΠΑΣΟΚ η κοινωνία αναζητά νέες πολιτικές παρουσίες. Χωρίς να έχει ξεκαθαρισμένο το τι και πως. Κι όσοι από τον κοινωνικό χώρο του ΠΑΣΟΚ διαισθάνονται το αδιέξοδο αρχίζουν να αποστασιοποιούνται και να μετακινούνται δειλά-δειλά.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης «σε άλλες διαδικασίες» που επαναλαμβάνεις τόσες φορές δεν αποδεικνύεται ισχυρή. Το αντίθετο μάλιστα. Καθημερινά γίνονται ολοένα πιο εμφανή τα σημάδια αποδυνάμωσης της κοινωνικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ. Οι φυγόκεντρες τάσεις παρουσιάζουν αυξητική τάση και σε ένταση και σε όγκο.

Βρισκόμαστε στην απαρχή μιας περιόδου πολιτικών ανακατατάξεων-αλλαγής του πολιτικού σκηνικού.

8. Έχει εκπνεύσει το δίλημμα που πάνω του στήθηκε όλο το μεταπολιτευτικό πολιτικό σκηνικό. Το δίλημμα ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ. έχει ατονήσει, έχει χάσει το νόημά του. Και μαζί η αντιδεξιά ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ. Η πολιτική ζωή έχει πάψει να κινείται πάνω σε αυτή την αντίθεση.
Το αντιδεξιό ΠΑΣΟΚ, αυτό που φρόντισε να διατυπώσει το δίλημμα ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ. (αλλαγή - συντήρηση) με τον πλέον μονοσήμαντο τρόπο (με την αριστερά απέξω) έχει εξαντλήσει τον ρόλο του. Έχει χάσει τον βηματισμό του. Και δεν είναι τόσο εύκολο να υπερβεί τον αντιδεξιισμό του και να καθοριστεί ως σοσιαλιστικό (όπως λες).

Οι ιδεολογικοί μετασχηματισμοί των κομμάτων δεν γίνονται έτσι εύκολα. Δεν αρκεί να τους επικαλούμαστε. Δεν «βγαίνουμε από τα αριστερά», βγαίνουμε λάθος. Οι μετασχηματισμοί προϋποθέτουν συσχέτιση με κοινωνικές δυνάμεις και διεργασίες, πολιτικούς συσχετισμούς αντίστοιχους, ριζικές ανατροπές κλπ.

Αυτό όμως το θέμα το έχουμε εξαντλήσει. Ζήτημα σοσιαλιστικής μεταστροφής του ΠΑΣΟΚ δεν τίθεται. Δεν τίθεται σαν κοινωνικό αίτημα και αίτημα των καιρών, σαν πολιτική εκδοχή και δυνατότητα.

9. Ο λαός, βγαίνοντας από τη δικτατορία, δεν έβαζε κανένα ζήτημα «στις 18 σοσιαλισμός». Το '81 δεν ψήφισε σοσιαλισμό. Ψήφισε αντιδεξιά. Η «αλλαγή» που συμπύκνωνε μια θετική εκδοχή της «αντιδεξιάς καταδίκης» υπήρξε ένα αίτημα αυξημένων μεν προσδοκιών, πολλαπλών όμως αναγνώσεων. Στέγασε κοινωνικές και συντεχνιακές προσδοκίες, την πολλά ποθούμενη ανέλιξη των μεσαίων και μικροαστικών στρωμάτων, στέγασε ότι περιθωριοποιούσε και άφηνε απέξω το παλιό κράτος της δεξιάς, μαζί με κάποιες διεκδικήσεις του πολύμορφου μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού αλλά και ώριμες αστικοδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

10. Το ίδιο το ΠΑΣΟΚ δεν συγκροτήθηκε στη βάση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Δεν είχε ούτε τέτοιες κοινωνικές αναφορές. Οι «μη προνομιούχοι», δεν συνιστούν μια τέτοια αναφορά (άσχετα αν ήταν ή δεν ήταν μια δόκιμη διατύπωση της κοινωνικής απεύθυνσης του ΠΑΣΟΚ εκείνης της εποχής). Άλλο επίσης είναι το ζήτημα αν το ΠΑΣΟΚ περιέλαβε σοσιαλιστικά στοιχεία στις προγραμματικές του διακηρύξεις).

Το ΠΑΣΟΚ δεν έχει προϊστορία σοσιαλιστική. Δεν έχει παρελθόν σοσιαλιστικό στο οποίο πρέπει να επαναστρέψει (όπως φαίνεται να εννοείς, αν δεν κάνω λάθος, στα γραπτά σου).

Το «ΠΑΣΟΚ του παρελθόντος» που αξίζει να μνημονεύουμε είναι το κινηματικό ΠΑΣΟΚ.

Ο κινηματικός χαρακτήρας του ΠΑΣΟΚ, της πρώτης περιόδου, η ιδεολογική πολυμορφία του σαν πολιτικό κίνημα είναι που το καθιστά μια εξαιρετική πολιτική περίπτωση στην Ελλάδα. Που ιστορικά δεν έχει ακόμα αποτιμηθεί με αναλυτικό και αξιόπιστο τρόπο.

Το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν σοσιαλιστικό και στην πορεία συντηρητικοποιήθηκε (όπως απλοϊκά και γραμμικά έχει αποτυπωθεί στη συνείδηση των παλιών συντρόφων). Αν έγινε το δεύτερο (και έγινε) δεν προέκυψε από το πρώτο. Το σοσιαλιστικό στοιχείο ήταν ένα από τα πολλά επιμέρους στοιχεία που περιελάμβανε μέσα στην ευρύτατη πολυσυλεκτικότητά του. Το σοσιαλιστικό ήταν ένα από τα ιδεολογικά ρεύματα που διαπερνούσαν το κινηματικό ΠΑΣΟΚ. Δεν ήταν το κύριο. Δεν κυριάρχησε ποτέ. Άλλωστε ιδεολογικά ήταν το πλέον ασυγκρότητο τμήμα του κινήματος, με πολλές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό του.

Οι αλλαγές στα ιδεολογικά χαρακτηριστικά του κινηματικού ΠΑΣΟΚ έγιναν βαθμιαία και ήταν αποτέλεσμα της ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης στο εσωτερικό του αλλά και της εξέλιξης των κοινωνικών συσχετισμών που προέκυπταν έξω από αυτό και μεταφέρονται με ιδεολογικούς όρους στο εσωτερικό του.

Τελικά η διαμόρφωση του κινήματος παίχτηκε μέσα από κινηματικές διαδικασίες (χωρίς κομματικές νομοτυπίες και δεοντολογίες) με καθοριστική συμμετοχή του Α. Παπανδρέου. Από κει τα πράγματα οδηγήθηκαν στην επικράτηση κάποιων δυνάμεων και την ήττα κάποιων άλλων (σχηματικά να το πούμε εδώ, να μην επεκτεινόμαστε). Μια από αυτές που ηττήθηκαν ήταν και η σοσιαλιστική. Που έδωσε μερικές μάχες, με τους όρους που διέθετε, ηττήθηκε εν τη γεννέσει της και οδηγήθηκε σε αποδόμηση και διάλυση όλων των υποκειμενικοτήτων της. Σε ένα δεύτερο χρόνο επιχειρήθηκαν κάποιες ανασυγκροτήσεις (εκτός ΠΑΣΟΚ) αλλά και αυτές απέτυχαν επιτείνοντας παραπέρα την αποσύνθεση του σοσιαλιστικού χώρου.

Το ΠΑΣΟΚ που προέκυψε ήταν κατ' επίφαση σοσιαλιστικό. Στην ουσία ήταν ένα κράμα λαϊκισμού, καθεστωτισμού, κρατισμού, φιλελευθερισμού, σοσιαλδημοκρατίας, τριτοκοσμισμού κλπ. Με κάποια από αυτά τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά να υπερέχουν κατά περιόδους.

Το συνεκτικό όμως στοιχείο της φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ, ο κοινός παρονομαστής όλων των τάσεων, ήταν το αντιδεξιό του στοιχείο. Αυτό που το οριοθετούσε απέναντι στη δεξιά.

Το πέρασμα από έναν αντιθετικό προσδιορισμό (ΠΑΣΟΚ -Ν.Δ.) στην ταύτιση (Τι ΠΑΣΟΚ - τι Ν.Δ.) έβαζε ταυτόχρονα το ΠΑΣΟΚ σε κρίση και οδηγούσε τον δικκοματισμό σε απαξίωση.

Το μεταπολιτευτικό σκηνικό άλλαζε στη βάση του. Σήμερα η αναπαραγωγή του, με τους ίδιους όρους είναι αδύνατη.

Για το ΠΑΣΟΚ ο αντιδεξιισμός του, αν και δεν του είναι εντελώς άχρηστος, δεν το λύνει το ζήτημα. Δεν αρκεί. Από τη άλλη ο εκσυγχρονισμός έχει κόστος, δεν του συμφέρει. Και ο λαϊκισμός «θέλει τον γερμανό του» που το ΠΑΣΟΚ δεν έχει.

Η πολιτική του επιβίωση προϋποθέτει τον επανακαθορισμό της φυσιογνωμίας του. Έως τότε, είναι υποχρεωμένο να είναι αντιμέτωπο με την κρίση του και το γενικευμένο πολιτικό του κενό.

11. Η κοινωνία σήμερα δεν αποδέχεται την υπάρχουσα πολιτική κατάσταση. Την αμφισβητεί, την απορρίπτει, παίρνει τις αποστάσεις της, στρέφεται σε άλλες αναζητήσεις.

Ζητά την ανανέωση της πολιτικής ζωής, χωρίς να ορίζει με αυτό, επί της ουσίας, κάτι συγκεκριμένο (πως θα μπορούσε άλλωστε). Το περιεχόμενο της ανανέωσης είναι αδιευκρίνιστο (τι είδους ανανέωση). Εκδηλώνεται όμως με κάποιες μορφές.

Σήμερα η κοινωνία επικροτεί τα νέα πρόσωπα, ενισχύει μικρές δυνάμεις, εκδηλώνει έμπρακτα τη δυσαρέσκειά της απέναντι στο δικομματισμό. Πιέζει για αλλαγές στα κόμματα και στο κράτος, αποστρέφεται τα κομματικά κατεστημένα, τις πολιτικές και τους πολιτικούς του χθες.

Η κοινωνική αυτή τάση της ανανέωσης της πολιτικής ζωής είναι ο σημαντικότερος παράγοντας επίσπευσης των πολιτικών εξελίξεων, είναι αυτή που προκαλεί ανακατατάξεις, αλλαγές συσχετισμών, επιτείνει κρίσεις, ενθαρρύνει νέες παρουσίες.

Οι ρόλοι βέβαια έχουν αντιστραφεί. Αντί η κοινωνία να προσβλέπει στα κόμματα και στην πολιτική, τα κόμματα και η πολιτική πρέπει να πάνε στην κοινωνία. Αυτό προσδιορίζει την οριακότητα των πραγμάτων. Ωστόσο μιλάμε για μια δυναμική.

Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει το αίτημα της πολιτικής ανανέωσης. Σαν κοινωνικό αίτημα είναι δύσκολο να παρακαμφθεί, χωρίς να υπάρξει το ανάλογο κόστος.

Το ΠΑΣΟΚ ήδη πάνω σε αυτό το αίτημα έχει αναδιπλωθεί. Και είναι εκπρόθεσμο. Και από ότι φαίνεται αδυνατεί πλέον να ανταποκριθεί.
Το ΚΚΕ δεν έχει όρους να κάνει καμία σημαντική ανανέωση.

Και μένει ο ΣΥΡΙΖΑ. Που καλύπτει κάποιες πλευρές, μορφολογικά, της αιτούμενης ανανέωσης. Αλλά δεν πρόκειται να πάει πέρα από αυτές. Και άλλες δυνάμεις δεν φαίνονται προς το παρόν να υπάρχουν στον ορίζοντα.

Το πιο πιθανό λοιπόν είναι ότι η αιτούμενη ανανέωση δεν έχει πιθανότητες, σε αυτή την φάση, να προχωρήσει. Μπορεί ακόμα πρόσκαιρα, για ένα διάστημα, να πλαστογραφηθεί. Θα συνεχίσει όμως να υπάρχει και να αποτελεί ένα διαρκές αίτημα από μια κοινωνία που συνεχώς αλλάζει και θα συνεχίσει να αλλάζει ολοένα περισσότερο.

12. Σε διάφορα σημεία αυτής της επιστολής επικαλούμαι την πραγματικότητα - έναν ρεαλισμό στα θέματα που συζητάμε.

Το πρόβλημα δεν θα υπήρχε αν η συζήτηση ξεκινούσε από μηδενική βάση. Αν δηλαδή δεν υπήρχαν μπροστά πολιτικές επιλογές και από πίσω η θεωρία να τις υποστηρίζει. Αν αντιστραφεί αυτή η σειρά πιστεύω μπορούμε να συνεννοηθούμε. Αλλιώς ματαιοπονούμε. Τα πράγματα θα πάνε στο χειρότερο. Και άκρη δεν πρόκειται να βρεθεί.

13. Το ζήτημα με τον σοσιαλιστικό χώρο έχει πολλές παραμέτρους. Και είναι δύσκολο, μέσω επιστολών, να το ξεκαθαρίσουμε.

Ο Σοσιαλιστικός χώρος έχει μια ιστορικοτητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι παραμένει επίκαιρος, ότι μπορεί να αποτελέσει σήμερα χώρο αναφοράς και εκκίνησης κάποιας πολιτικής πρωτοβουλίας. Αυτό πρέπει να εξεταστεί. Προσωπικά έχω πολλές επιφυλάξεις (ωστόσο επιμένω).

Ο χώρος θεωρητικά έχει κάποιες δυνατότητες, στο πολιτικό. Στερείται όμως δυναμικής, ηλικιακά είναι παρωχημένος, απέχει πολύ καιρό από πολιτικές διαδικασίες και είναι κοινωνικά αμέτοχος. Επιπλέον είναι ιστορικά επιβαρημένος από διάφορα αποτυχημένα εγχειρήματα και εύκολα δεν ενδίδει (ξανά).

Ο κύριος όγκος συμμετέχει στο ΠΑΣΟΚ με συμβατικούς όρους, εμπλέκεται στην κρίση του και αναζητά προοπτική μέσα από αυτό.
Οι δυνάμεις εκτός ΠΑΣΟΚ είναι διαχυμένες, βασικά ανένταχτες καταστάσεις, προσχωρήσεις (χρήσιμων ακτιβιστών) στον ΣΥΡΙΖΑ και στους Οικολόγους, ένα πολιτικό κέντρο στη Θεσσαλονίκη, πέντε έξι παρέες εδώ και κει.

Για να υπάρξει, επόμενα, μια οποιαδήποτε υποκειμενική διεργασία σε αναφορά με τον σοσιαλιστικό χώρο προϋποθέτει τον αναπροσανατολισμό όλων αυτών των δυνάμεων. Κάθε μια από αυτές πρέπει να υπερβεί κάτι. Για να υπάρξει μια σύγκληση προς μια κοινή κατεύθυνση ανασυγκρότησης του χώρου.

Το πρώτο βήμα, και το πιο δύσκολο, είναι να φέρουμε στην επικαιρότητα την υπόθεση της ανασυγκρότησης του σοσιαλιστικού χώρου.
Να πείσουμε και να πειστούμε ότι κάτι τέτοιο ενδείκνυται και είναι εφικτό (έστω σε κάποιο βαθμό). Και στη συνέχεια να δούμε το περιεχόμενο και τη μορφή που μπορεί αυτή να πάρει.

Αλλά για να διανυθεί μια τέτοια απόσταση θα πρέπει να προηγηθεί μια πρώτη σύμπτωση (σε ένα επίπεδο) στις υποκειμενικές αναζητήσεις που σήμερα δεν υπάρχει.

Μεμονωμένα είναι αδύνατον ένα τέτοιο θέμα να κινηθεί.

Σε σχέση επόμενα με τον σοσιαλιστικό χώρο και το τι μέλει γενέσθαι είμαστε στην αρχή. Πιστεύω ότι το θέμα είναι ανοιχτό και στην πορεία δεν μπορεί παρά να μας απασχολήσει.

14. Η πολιτική περίοδος που περνάμε είναι γεγονός ότι εγκαλεί.

Ανοίγει ένας κύκλος πολιτικών ανακατατάξεων που σε πρώτη φάση αφορά την αποδυνάμωση του δικομματισμού και την ενίσχυση των μικρών κομμάτων.

Αλλά δεν περιορίζεται εκεί.

Επεκτείνεται στη διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού τοπίου που η πραγματική μορφολογία του είναι δύσκολο να προβλεφθεί.

Απαιτεί την εξέταση, σε μια πορεία, όλων των δυναμικών στοιχείων των σύγχρονων τάσεων που θα υπάρξουν και θα καθορίσουν το πεδίο των υποκειμενικών εξελίξεων. Χρειάζεται μια σύλληψη της νέας πολιτικής πραγματικότητας που πρόκειται να διαμορφωθεί. Κι αυτό είναι κάτι πολύ πέρα από μία συζήτηση για τις πρόσκαιρες ανακατατάξεις ανάμεσα στους μεγάλους και τους μικρούς.

Επίσης είναι πολύ πιο πέρα από τις συζητήσεις για το μέλλον του πολιτικού συστήματος, τη μορφή που θα πάρει, πως θα λειτουργεί. Αν δηλαδή θα συνεχίσουν να σχηματίζονται αυτοδύναμες κυβερνήσεις ή θα περάσουμε σε συμμαχικές, αν οι κυβερνητικές συνεργασίες θα είναι δικομματικές ή πολυκομματικές, αν θα είναι δυο οι πόλοι ή τρεις ή τέσσερις και ποιος θα είναι ο τρόπος εναλλαγής, και πως θα κρατιούνται οι κεντρικές ισορροπίες.

Αυτά είναι ζητήματα που θα απασχολήσουν σε μια άλλη φάση, ζητήματα που πάντα έπονται, που ακολουθούν τις εξελίξεις, δεν τις διαμορφώνουν.

Σήμερα είμαστε στην αφετηρία μιας νέας περιόδου ανακατατάξεων. Και πολιτικά πρέπει να δει ο καθένας τι του αντιστοιχεί.
Από την κοινωνία, όπως είπαμε, υπάρχει ένα αίτημα ανανέωσης της πολιτικής ζωής. Που συνιστά ένα γόνιμο έδαφος (κατ' αρχάς) για ό,τι νέο αποτολμηθεί.

Η οργανωμένη πολιτική ζωή από την άλλη είναι, όπως πάντα, μπλοκαρισμένη, εξ ορισμού, κι αν υπάρχει ένας αριθμός πραγμάτων που μπορεί κανείς να κάνει, αυτός αφορά αξιοποίηση ορίων - υπέρβαση περιορισμών.

Τα περιθώρια ποτέ δεν ήταν μεγάλα, οι προοπτικές δεν ήταν ποτέ ανοιχτές λεωφόροι (όπως θέλει η πολιτική μυθογραφία) αλλά ατραποί.

Και τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα στον ευρύτερο χώρο αναφοράς μας, τον χώρο της αριστεράς. Η αδυναμία να προχωρήσουν ιδεολογικοπολιτικές συγκροτήσεις είναι καθηλωτική. Έχουμε φτάσει «ο συκοφαντημένος ακτιβισμός» να αποτελεί το υπαρξιακό αποκούμπι όλου του κινήματος.

Η συγκυρία λοιπόν εγκαλεί, βάζοντας και τους περιορισμούς της.

Το νέο ίσως (κι αυτή τη φορά) δεν προκύψει από μεταμορφώσεις του παλιού.

Μπορεί να είναι μια διαδικασία ανάδειξης νέων υποκειμενικοτήτων σε ένα νέο τοπίο πιο πλουραλιστικό.

Θα δούμε.

Θεσσαλονίκη 18/2/2008

Μήλιος Χρήστος

[1] Μπομπ Ντύλαν: «Ο παλιάτσος κι ο ληστής»

	1. 03-03-2008 12:07
	Εν αρχή είναι η … θέληση. Αγαπητοί φίλοι,  Έχει αναπτυχθεί ένας αξιόλογος και ζωντανός διάλογος μεταξύ του Δημήτρη και του Χρήστου (δηλαδή μεταξύ όλων μας).  Το τελευταίο απαντητικό σημείωμα από τον Χρήστο επαναφέρει και φωτίζει κάποιες βαθύτερες διαφορές που μας ταλανίζουν χρόνια.  Μεταξύ άλλων ο Χρήστος ορίζει τελικά την βαθύτερη όψη της διαφωνίας στην αντίθεση μεταξύ ιδεολογίας και επιστήμης-θεωρίας.  Αισθάνομαι την ανάγκη να συμμετέχω σ’ αυτό το διάλογο σε ζητήματα που απασχολούν την αριστερά από την γέννησή της και επειδή πιστεύω ότι η εποχή μας είναι αυτή η οποία θα αμφισβητήσει τα θεμελιώδη αν θέλει να προκόψει.  1. Πρώτο ζήτημα σοβαρό, αγαπητέ Χρήστο, είναι ότι ταυτίζεις την ιδεολογία με το ψευδές είδωλο της πραγματικότητας, δηλαδή με την ψευδή συνείδηση. Γεγονός το οποίο παραβιάζει και επιστημονικά δεδομένα. Ο Μαρξ δεν έφερε στον κόσμο πρωτίστως το δίκιο της ανθρωπότητας ούτε την επιστημονική του θεμελίωση όσο κυρίως γέννησε την επαναστατική ιδεολογία ότι πρέπει να αλλάξουμε τον κόσμο, συθέμελα και για όλους. Τι θα άξιζε η επιστημονική του εργασία απομακρυσμένη από μια τέτοια ιδεολογία;  Επίσης παρακάμπτεις σοβαρά θεωρικά προβλήματα λέγοντας ότι «Εν αρχή όμως είναι η θεωρία», δηλαδή; Το ότι «χωρίς συνολική(;) θεωρία δεν υπάρχει συνειδητή δράση»; Το αντίστροφο δηλαδή σε χαλάει; Αυτό είναι σαν το αυγό και την κότα και δεν παρέχει καμία δυνατότητα διεξόδου. Ο μαρξισμός δεν έγινε ιδεολογία και πολιτική, όπως υποστηρίζεις, «αφού υπήρξε ως θεωρία». Ο Μαρξισμός ως ιδεολογία είναι μέρος μιας τεράστιας δεξαμενής επαναστατικών πεποιθήσεων (και χάρη σ’ αυτές έγινε) οι οποίες συνιστούν οργανικό στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας, του λόγου, και της φαντασίας της. Όσο για τις κομμουνιστικές, λεννινιστικές έως και ευρωκομμουνιστικές και επίσημες κρατικές δεν συνιστούν ιδεολογίες αλλά αντιλήψεις και επιμέρους πολιτικές πυκνώσεις (συχνά και αποξηλώσεις ) των θεμελιακών τους πηγών και εκκινήσεων.  Το ότι στο χώρο των ιδεών ενυπάρχουν και συρρέουν τα ψεύδη και οι παρανοήσεις δεν επιτρέπει την απλοϊκή μετακόμισή μας στο χώρο της επιστήμης. Η κατανόηση των ζητημάτων αυτών μας επιφορτίζουν με την απαραίτητη χειραφέτηση και ευθύνη απέναντι στις πεποιθήσεις και στις αξίες μας. Η επιστημονική θεωρία μιας επαναστατικής διαδικασίας για την ανθρωπότητα εδράζεται στο γεγονός της προάσπισης των θεμελιακών της χαρακτηριστικών και η βαθύτερη αξία της έγκειται στο ότι κατανοεί πως είναι μετά το σκοπό· να επιβιώνει δηλαδή ως κοινωνία με όρους ανθρωπιάς και να διευρύνει τις αλήθειες της για τον κόσμο (κοινωνία και φύση). Δεν αισθάνεται κανείς το δίκιο του ερευνώντας επιστημονικά. Η επιστήμη καλείται να συνδράμει στην καλυτέρευση της κοινωνικής πραγματικότητας και δεν κατασκευάζει το έδαφος προσαρμογής της κοινωνίας. Όσο γι’ αυτό που σε φοβίζει (και μας φοβίζει όλους) τα ιδεολογήματα, που έχουν πολλές φορές καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα, σ’ αυτό δεν υπάρχει, όπως γνωρίζεις, εναλλακτική στο χώρο της επιστήμης ή της θεωρίας ή της επιστημονικής θεωρίας. Άλλωστε και τα υποκείμενα στο χώρο της επιστήμης φωτίζονται ή συσκοτίζονται από τα ανάλογα πιστεύω τους.   Μην επανέρχεσαι λοιπόν, με διάφορους τρόπους, στον «επιστημονικό σοσιαλισμό» διότι η επιστημονική σκέψη έχει εγγενείς περιορισμούς, σε ότι αφορά την κοινωνία, για τους οποίους χρειάζεται την συνδρομή της φιλοσοφίας και της ιδεολογίας. Η επιστήμη ποτέ δεν μπορεί να διαπιστώσει ότι «όλα τα δάχτυλα είναι ίδια» κάτι το οποίο η κοινωνική ιδεολογία της αριστεράς, ως πρόταγμα, το έχει λύσει. Το αναφέρεις μάλιστα και εσύ ακόμα πιο εύστοχα: «…αν υπήρξαν παλιότερα πολιτικές πρωτοπορίες, με την κυριολεκτική έννοια του όρου, να μη μας διαφεύγει ότι συνέβη επειδή ήταν φορείς ενός ελπιδοφόρου γενικού προτάγματος.» Να μη μας διαφεύγει, επαναλαμβάνω εγώ.   Παρεμπιπτόντως, τι πάει να πει «έλλειψη σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας»; Πιστεύεις πραγματικά ότι αυτό κυρίως λείπει από τον Παπανδρέου ή τον Τσίπρα; Από τον πολιτευτή (που μεσολαβεί και μας τι σπάει) ή τον αγριορωμιό; Αυτό πώς να το εκλάβω: ως σουρεαλισμό ή ως ένα ακόμα αμυντικό ανάχωμα στο διάλογο που μας λαχαίνει; Και το βάζεις μάλιστα δίπλα- δίπλα με το σοβαρό ζήτημα που θίγεις, της «χαμηλής συνειδητοποίησης της νέας πραγματικότητας».  Αν επιλέξεις να κυκλοφορείς μονάχα από την «Πράξη» στη «Θεωρία» (χωρίς δηλαδή σκοπό και ιδεολογία) δεν θα βρεις ποτέ καμιά αιτία.  Δεν λείπει λοιπόν κυρίως η «συνολική» κοινωνική θεωρία όσο η συνειδησιακή ανάκαμψη με ιδεολογικούς όρους (η πρωτοπορία όπως την όρισες και εσύ). Η αισιοδοξία-ηγεμονία του σωστού και του καλού τρόπου για την πορεία μιας κοινωνίας. Πολύ περισσότερο όταν αυτό γίνει η «αριστερά» των καλύτερων μας στιγμών και προθέσεων. 2. Δεύτερο ζήτημα είναι ότι επικαλείσαι την ιδεολογική-θεωρητική σκέψη του Αλτουσέρ για την στήριξη των επιχειρημάτων σου. Θα σου έλεγα αν είμαστε κολλητοί: μακριά και αλάργα. Αλλά τώρα είμαι υποχρεωμένος να σου θέσω κάποια ζητήματα. Αν στην επικυριαρχία της θεωρίας-επιστήμης, έναντι των πεποιθήσεων, πλευρίσεις και τον στρουκτουραλισμό του Αλτουσέρ θα βρεθείς μπροστά σε μια άκαμπτη κοινωνική πυραμίδα όμοια με τις εγκαταλελειμμένες οικοδομές που βρίσκονται ακόμα στα μπετά. Θα σου είναι γνωστά άλλωστε τα παραπροϊόντα αυτής της σχολής και οι πολιτικές και ιδεολογικές τους συνέπειες για την επαναστατική οργάνωση μιας κοινωνίας. Μια κοινωνία που ηγεμονεύεται από τέτοιες σκέψεις, δεν μπορεί να διακρίνει το συλλογικό της είναι/γίγνεσθαι από τον αρχιτεκτονικό δομισμό που τις προτείνεται. Στην καλύτερη περίπτωση θα αναμένει ένα καλύτερο κόμμα, μια πιο ευχάριστη γραφειοκρατία, πράγμα το οποίο ξέρεις ότι είναι αδύνατο.  3. Τρίτο ζήτημα, απόρροια των προηγούμενων διαπιστώσεων σου. Αντιφάσκεις όταν θεωρείς πρωτεύον και μάλιστα ρεαλιστικό το ζήτημα του σοσιαλιστικού χώρου. «Να φέρουμε» λες «στην επικαιρότητα την υπόθεση της ανασυγκρότησης του σοσιαλιστικού χώρου.», όταν έχεις αποκλείσει το σοσιαλιστικό αίτημα και όταν μάλιστα έχεις προβοκάρει τέτοιες διαπιστώσεις (όπως του Δημήτρη). Εκτός κι αν μπορεί να υπάρξει το πρώτο υποδυόμενο το δεύτερο ή καλύτερα ο χώρος ως προϋπόθεση να τεθεί το αίτημα. Αυτό διατηρεί μια συνέπεια με όσα έχεις πει («Εν αρχή όμως είναι η θεωρία») αλλά δεν αντιμετωπίζει τον αντίλογο, μέρος του οποίου σου εξέθεσα, αλλά ούτε και αυτό στο οποίο και εσύ καταφεύγεις όταν λες ότι «η κοινωνία σήμερα δεν αποδέχεται την υπάρχουσα πολιτική κατάσταση. Την αμφισβητεί, την απορρίπτει…», δηλαδή διαμορφώνει το υπαρκτό αίτημά της, που μόλις αρνήθηκες. Το ότι το αίτημα δεν είναι μόνο σοσιαλιστικό είναι σαφές αλλά το μέρος που μας αφορά είναι ακριβώς εκεί που γίνεται σοσιαλιστικό. Άλλωστε αυτό που κάνει την διαφορά είναι η θέληση που μας προχωράει και μας θέτει υπερβάσεις, τα άλλα είναι για το …καφενείο.  4. «Αν αντιστραφεί αυτή η σειρά πιστεύω ότι μπορούμε να συνεννοηθούμε.» Δηλαδή αν αντιστραφεί η σειρά που φέρνει μπροστά από τη θεωρία-επιστήμη την ιδεολογία-πολιτική. Αν βρούμε μας λες την καλή θεωρία και το «κόμμα» που θέλουμε. Μα αγαπητέ μου τι νομίζεις ότι γίνεται κοντά εκατό χρόνια τώρα. Μ’ αυτά και μ’ αυτά δεν έχουμε βρει άκρη. Σε ανοιχτούς ορίζοντες έχουμε ελπίδες, όχι μόνο να βρούμε την άκρη αλλά και να την βιώσουμε.  Σε ότι αφορά τώρα «τα μεταξύ σας». Οι ιδιαίτερα σκληροί προσωπικοί χαρακτηρισμοί που επέλεξες δεν διευκολύνουν τα πράγματα και δεν ανταποκρίνονται και στην κριτική που σου ασκήθηκε. Δεν μπορώ βέβαια να κρίνω εμπειρικά. Ωστόσο δεν βλέπω «Πασοκο-κεντρισμούς» εγώ στον Δημήτρη, όταν μάλιστα μέσα από τα κείμενά του στον φυλλομάντη έχει ασκήσει ιδιαίτερα σκληρή και πολιτικά σοβαρή κριτική στα πασοκικά. Βλέπω προτροπές για «…ένα βήμα πάνω απ' όλο το τοπίο..», «σοσιαλο-κεντρισμούς και μάλιστα ανολοκλήρωτους» και ώριμους «ανθρωποκεντρισμούς», γεγονός εξαιρετικά ενδιαφέρον την σήμερον ημέρα.  Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω το εξής, το οποίο δεν έχει αναφορά στα παραπάνω. Βρισκόμαστε κατά τη γνώμη μου μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό και ελπιδοφόρο γεγονός, σε ένα πέρασμα σε μια νέα κατάσταση. Τα αισθήματα ανθρωπιάς του κόσμου δεν μπορούν πλέον να εκφραστούν και να βαδίσουν με τα στερεότυπα που έχει εφοδιαστεί δεκαετίες τώρα. Στα καθ’ υμάς το σημαντικότερο είναι η διαπίστωση ότι «έχει αποτύχει σύμπασα η αριστερά», είτε με φιλελεύθερο τρόπο είτε με δογματικό. Την ίδια ώρα που η «αριστερά» ακόμα μετράει. Δεν πρέπει να προσθέσουμε σύγχυση και μικροκομματισμό σ’ αυτήν την ευκαιρία. Πρέπει με τις δυνάμεις μας ο καθένας και μέσα από τα συμβάντα της συγκυρίας να βάλει πλάτες και να ενθαρρύνει αυτή την προοπτική. Το δίκαιο και ανθρωπιστικό μέρος αυτής της λαϊκής και νεολαιίστικης οργής-αιτήματος. Να προσέξουμε επίσης ότι αν το «αίτημά» τους ήταν σαφές και «καθαρό» ίσως και να μην μας άγγιζε, όπως όλα τα «συγκεκριμένα» και «αποτελεσματικά» αυτού του κόσμου. Σε «άθλημα» καλούμαστε (όπως θα έλεγε και ο Γιανναράς).  Τώρα τα περί «εσωστρέφειας», που μεταδίδουν όλες οι ηγετικές ομάδες όταν ο κόσμος πάει να προβληματιστεί, ας τα βάλουν εκεί που ξέρουν οι κομματικοί μηχανισμοί (δηλαδή στο αρχείο) που έχουν να συσκεφθούν από την έναρξη της ύπαρξής τους. Εμείς θα ψαχνόμαστε για το καλύτερο γιατί αυτό είναι το βιος μας.   1/3/2008   ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ κ.π.α (και πολλοί άλλοι)

ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ κ.α

	2. 04-03-2008 18:36
	Μια λακωνική δήλωση προς τον "Φυλλομάντη Φίλε Φωτόπουλε,  Ο πολιτικός διάλογος απαιτεί υπευθυνότητα.  Τα ψευδώνυμα μπορεί να έχουν τη σκοπιμότητά τους, δεν με αφορά, ούτε το συζητάω. Είναι έξω από κάθε στοιχειώδη δεοντολογία.  Έλαβες δυο τηλεφωνικές παρακλήσεις μου για επώνυμες συμμετοχές στον διάλογο. Τις παρέβλεψες.  Αδυνατώ να συμμετέχω παραπέρα στο διάλογο μέσω της ιστοσελίδας σου.  Λυπάμαι.  Μήλιος Χρήστος ("και κανένας άλλος")  Θεσσαλονίκη, 4/3/2008   Υ.Γ. Παράκληση πάλι: Να καταχωρηθεί η δήλωσή μου σε "πραγματικούς χρόνους" (ηλεκτρονικής επικοινωνίας).

Μήλιος Χρήστος

	3. 05-03-2008 10:40
	Κρίμα Φίλε Χρήστο,   Λυπάμαι εάν αποφάσισες να αναστείλεις ή να διακόψεις τη συμμετοχή σου στο διάλογο, αλλά δεν βλέπω και τί άλλο μπορώ προσώρας να κάνω.   Όπως σου εξήγησα και μάλιστα κατηγορηματικά, δεν ξέρω ποιοί είναι οι φίλοι αναγνώστες που γράφουν με τα διάφορα ψευδώνυμα τα σχόλια τους. Εξάλλου (όπως ξέρεις υποθέτω) στη μπλογγόσφαιρα είναι κατακτημένη πρακτική αυτή: «Το μαύρο φώς», ο «Σκαντζόχοιρος» κι οι «Ιθαγενείς», η «Μεγκουλίνα η Αδυσώπητη» είναι μόνο μερικές από τις αξιοσημείωτες υπογραφές. Δεν κατανοώ τί περιεχόμενο είχε λοιπόν η τελεσιγραφική σου (όπως αποδείχτηκε) παράκληση να ελέγξω εγώ (πώς; με αποκλεισμό κειμένων;) τις υπογραφές.   Φίλε Χρήστο, ελπίζω ότι θα το ξανασκεφτείς. Σκέψου το, και σκέψου το μέσα από τον Ελύτη. Είναι, λέει, η σκέψη «ένα κλειδί που γυρίζει από δυό μεριές απάνω σε μια πόρτα, και ή που σ’ όλους ανοίγεσαι, ή που κλείνεσαι μέσα ο ίδιος...».  Τα λέμε,  Γιάννης Φ.Φωτόπουλος  Υ.Γ. Και να συμπληρώσω και κάτι: ειδικά ο φίλος ο "Φυλλοψάχτης" είναι από τους πιο παληούς και καλύτερους αναγνώστες-συνομιλητές μας εδώ στον Φυλλομάντη. Μετέχει και κοινωνεί τις σκέψεις του, τις αγωνίες του, με πληρότητα και με ευγένεια, με ανοιχτό πνεύμα: με επί της ουσίας εγκαρδιότητα. Απο κοντά κι άλλοι φίλοι όπως ο Φαροφύλακας, η Χελιδόνα, ο Μιχάλης κ.α.  Αυτοί όλοι, η φωνή τους, το "παρών" τους κι η ίδια η συμμετοχή τους, είναι που μού δημιουργούν την ελπίδα για τη γονιμότητα τούτης της συζήτησης.   Γ.Φ.Φ

Γιάννης Φ. Φωτόπουλος

	4. 06-03-2008 18:55
	Ένα τελευταίο απαντητικό σχόλιο Φίλε Γιάννη,  Υπάρχει ένα ερώτημα: Μπορείς επί της διαδικασίας να αναλάβεις την ευθύνη ενός πολιτικού διαλόγου;  Το τι ισχύει στα blogs το γνωρίζουμε. Αλλά δεν είμαστε bloggers. Είμαστε πολιτική κατάσταση.  Αλλά ούτε η σελίδα σου είναι blog. Ο Φυλλομάντης είναι «διαδικτυακό περιοδικό κριτικής παρέμβασης» σύμφωνα με τις δικές σου προδιαγραφές. Και υπάρχουν κάποιοι «όροι για την δημοσίευση κειμένων», δικοί σου και αυτοί, που από ότι φαίνεται δεν τους τηρείς. Επίσης αυτοί που γράφουν με ψευδώνυμα δεν είναι bloggers. Είναι παλιοί που έχουν ιστορική σχέση με την κατάσταση.  Το πράγμα δεν στέκει από πολλές μπάντες.   Ο πολιτικός διάλογος, που προέκυψε και δεν οργανώθηκε από εσένα, απαιτεί κάποιους όρους. Μπορούμε να τους αντιληφθούμε;   Στην πολιτική το τι λέγεται δεν είναι άσχετο με το ποιος το λέει. Ο πολιτικός διάλογος δεν γίνεται για να γίνεται. Να ‘χαμε να λέγαμε. Μέσα από αυτόν είναι επιζητούμενα αποτελέσματα σαν πολιτικές διαφορές, σαν προσεγγίσεις. Ποιανού όμως με ποιόν;   Προσωπικά δεν έχω να λύσω τίποτα με κανέναν «φυλλοψάχτη», με κανέναν «φαροφύλακα» κλπ. Δεν έχω καμία διάθεση να παίζω με αυτά τα ζητήματα. Να τα αφήσουμε αυτά. Αν θέλουμε να συμβάλουμε πραγματικά σε μια υπόθεση πολιτικού διαλόγου και όχι μόνο.  Συμπερασματικά, φίλε Γιάννη, πρέπει να επιδείξουμε σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Να διαφυλάξουμε ένα επίπεδο. Είναι υπόθεση όλων μας. Να μην εξωθούμε κάποιους να υπερασπίζονται αυτονόητα πράγματα μέχρις εξάντλησης των αντοχών τους. Δεν μπορούμε να καταπονούμαστε με δεοντολογίες και διαδικασίες. Ας πάμε στην ουσία. Αυτά υποστηρίζω, αυτά πιστεύω, είμαι ο τάδε. Και από κει και πέρα σεβαστές όλες οι απόψεις, ανοιχτός ο διάλογος, και ποιανού ο λόγος δεν στέκει να κάτσει να το ξανασκεφτεί.  Όσο για την δήλωσή μου, ότι θα απέχω στο εξής του διαλόγου μέσω του «Φυλλομάντη», την αναθεωρώ ανά πάσα στιγμή. Εφ όσον υπάρξει αλλαγή στους όρους διεξαγωγής της συζήτησης. Θα εξαρτηθεί από το πώς θα κρατηθεί η διαδικασία. Προς το παρόν πάντως ισχύει. Πολιτικός διάλογος με όρους blog δεν με αφορά και δεν με περιλαμβάνει. Νομίζω είμαι σαφής.  Στο χέρι σου λοιπόν είναι, φίλε Γιάννη, αν θα συνεχίσουμε να τα λέμε ή όχι μέσω «Φυλλομάντη». Ας μη μας διαφεύγει ότι στην πολιτική δεν είναι λίγες οι φορές που αξιόλογες προσπάθειες παίχτηκαν και χάθηκαν στις διαδικασίες.  Μήλιος Χρήστος  Θεσσαλονίκη, 6/3/2008  Υ.Γ. Η επιλογή των στίχων του Ελύτη που διάλεξες είναι ατυχής. Από πολλές απόψεις. Ούτε σου αντιστοιχούν ούτε με αφορούν. Να μην επεκταθώ παραπέρα γιατί θα χαλαστούμε όσο ποτέ.

Μήλιος Χρήστος

	5. 11-03-2008 15:01
	ΜΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΝ ΗΘΙΚΗ ΘΕΣΗ ΕΙΜΑΙ Ο ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ. ΥΠΗΡΞΑ ΓΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΤΖΟΥΒΑΝΟΥ ΠΟΥ ΤΖΟΓΑΡΙΖΕ ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΑΝΤΙΒΑΡΟ ΤΗΝ ΕΜΑΣ. ΥΣΤΕΡΑ ΤΣΑΛΑΒΟΥΤΗΣΕ ΣΤΟΝ ΒΟΥΡΚΟ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΟΠΑΣΟΚ. ΕΙΜΑΙ Ο ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ ΠΕΡΗΦΑΝΟΣ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΙΧΑ ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΕΜΜΙΣΘΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΟΠΑΣΟΚΟΚΟΜΠΑΝΙΑ.ΔΕΝ ΠΗΡΑ ΠΟΤΕ ΜΙΖΑ ΑΠΌ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, ΑΡΝΗΘΗΚΑ ΝΑ ΚΑΝΩ ΤΑΞΙΔΙΑ ΜΕ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ, ΒΛΕΠΩ ΩΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΖΑΜΠΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΙΜΟΥΝ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ. ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΗΣΤΟΣ Ο ΜΗΛΙΟΣ. ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΚΟΙΤΑΖΕ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ. ΑΥΣΤΗΡΟΣ, ΜΑ ΣΕ ΚΑΤΙ ΠΑΝΤΑ ΠΡΟΧΩΡΟΥΣΕ ΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΟΥ. ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΝΙΩΣΑ ΟΤΙ ΕΙΜΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ ΑΠΌ ΠΛΕΥΡΑΣ ΤΟΥ. ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΗΣΤΟΣ. ΚΙ ΑΥΤΟΣ ΣΤΟ ΠΕΡΘΩΡΙΟ ΑΝ ΣΑΝ ΚΕΝΤΡΟ ΝΟΟΥΝΤΑΝ Η ΛΑΜΟΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΥΒΕΡΝΟΒΟΥΡΚΟΣ. ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΟΙ ΜΙΚΡΟΕΜΠΟΡΑΚΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ Ο ΜΗΛΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΗΘΟΥΣ. ΕΓΩ ΚΑΙ Ο ΜΗΛΙΟΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΝΑ ΧΑΣΟΥΜΕ ΓΙΑΤΙ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΚΕΡΔΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΤΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΖΩΗ. Ο ΚΆΘΕ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΚΡΥΒΕΙ ΤΗΝ ΛΑΜΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΕΧΡΙΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΩΣ ΤΟΥ ΕΝΑΝΤΙΟΥ.  ΧΡΗΣΤΟ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΑ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΕΝΟΥ ΣΟΥ ΚΥΚΛΟΥ, ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΣΤΗΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ, ΑΛΛΑ ΟΣΟ ΠΕΡΝΑΝ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΟΥ.  ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ

ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

	6. 12-03-2008 12:43
	ΠΕΡΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ Αγαπητέ Γιάννη,  Παράλληλα με αυτό το σχόλιο, σας στέλνω και ένα email. Για να μη βρίσκεστε σε πιθανή δυσκολία οτι δεν είναι γνωστή στη σύνταξη του site η ταυτότητα μου, μια και δυστυχώς σε κάποιους άλλους φίλους αυτό δημιουργεί πρόβλημα.  Δυστυχώς απο τη πορεία του διαλόγου φαίνεται οτι κάποιοι καλοί φίλοι κατα τ΄αλλα έχουν προσωπικό θυμό, αλλοιώς πως να εξηγηθεί όλη αυτή η πολεμική κατάσταση που στήθηκε χωρίς λόγο.  Απ΄οτι φαίνεται το ...  "και νά αδερφέ μου που μάθαμε  να κουβεντιάζουμε ήρεμα και απλά  καταλαβαινόμαστε τώρα  δεν χρειάζονται περ(ι)σότερα..." (Γ.Ρίτσος)  ...είναι αρκετά μακρυά...  Λίγη αυτοσυγκράτηση δεν θα έβλάπτε και ακόμη και σήμερα δεν βλάπτει.

ΦΑΡΟΦΥΛΑΚΑΣ

	7. 14-03-2008 12:24
	ΣΚΟΝΤΑΨΕΣ Φίλε Χρήστο σκόνταψες, τόσο στον μισό σου εαυτό όσο και στο γεγονός ότι δεν ψαρώνω.  Έχω αποκλειστεί πολλές φορές στη ζωή μου με διάφορες και αντιφατικές δικαιολογίες, φαντάζομαι το ίδιο και εσύ. Σκόνταψες όμως και έχασες την ψυχραιμία σου ακριβώς την περίοδο που την χρειάζεσαι για να συζητάς. Στήνεις σκηνικό γύρο από την ανωνυμία μου που δεν ταιριάζει στα ζητούμενα που ο ίδιος θέτεις.  Θαρρείς ότι πιστεύει κανείς πως ενοχλήθηκες από την ανωνυμία μου και όχι από τις απόψεις μου;  Ένα κείμενο όπως του συνομιλητή Πολυχρονίδη, δηλαδή ένα υποστηρικτικό (αν όχι δοξαστικό) των απόψεών σου θα σε πείραζε η ανωνυμία του; Όχι βέβαια. Σκόνταψες. Έκανες φάουλ.  Ζητάς από τον Γιάννη να σε προστατέψει από εμένα, δηλαδή να μου απαγορεύσει τη συμμετοχή.  Με φράσεις: «Ο πολιτικός διάλογος απαιτεί υπευθυνότητα.», «Τα ψευδώνυμα μπορεί να έχουν τη σκοπιμότητά τους», «Είναι έξω από κάθε στοιχειώδη δεοντολογία.», «Είμαστε πολιτική κατάσταση.», «Ο πολιτικός διάλογος, που προέκυψε και δεν οργανώθηκε από εσένα, απαιτεί κάποιους όρους.», «Να τα αφήσουμε αυτά.», «Συμπερασματικά, φίλε Γιάννη, πρέπει να επιδείξουμε σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Να διαφυλάξουμε ένα επίπεδο.», «Ας πάμε στην ουσία.», «Θα εξαρτηθεί από το πώς θα κρατηθεί η διαδικασία.» και με αντιλήψεις του τύπου: ανοιχτός ο διάλογος αλλά μέχρι εκεί που ορίζω εγώ, θα σκοντάφτεις συνεχώς. Είναι σαν ο μισός σου εαυτός να πατάει τον άλλο μισό και να πέφτει.   Τα ψευδώνυμα δεν έχουν πάντα την σκοπιμότητα που ορίζεις. Προσωπικά έχω κάνει την επιλογή να συμμετέχω στη συζήτηση με το ψευδώνυμο «φυλλοψάχτης» φανερά εμπνευσμένο από το αντίστοιχο «φυλλομάντης». Έχω τους λόγους μου οι οποίοι δεν υπόκεινται σε ασφαλίτικο ψάξιμο. Ωστόσο η πολιτική και ιδεολογική μου υπογραφή είναι σαφέστατη, στο μέτρο και στο βαθμό που το επιτρέπει η βαθιά κρίση και οι ανεπάρκειές μου.  Δεν ασχολήθηκες με τους προβληματισμούς μου και βρήκες όρεξη για διαδικαστικά ζητήματα. Δεν κυριαρχούν στην ιστορία τα παραδείγματα που επικαλείσαι ότι «στην πολιτική δεν είναι λίγες οι φορές που αξιόλογες προσπάθειες παίχτηκαν και χάθηκαν στις διαδικασίες.» Κυριαρχούν οι αδυναμίες μας που επισύρουν στα δύσκολα, διαδικαστικά ζητήματα.  Άντε και κόπηκα εγώ και κάθε σκοπιμότητα με ψευδώνυμο, τι θα σε αναπτερώσει και θα σε σοβαρέψει, στο ότι θα γίνετε λιγότεροι και εκλεκτότεροι σ’ αυτό το διάλογο; Τι νομίζεις, ότι συζητάτε επιμέρους ζητήματα ενός «χώρου»; Εγώ πιστεύω ότι πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα καρδιοχτυπά η κοινωνία και επιζητά το «σοσιαλισμό» της όπως ακριβώς μίζερα οργανώνει τον οικονομισμό και τη φυγή της «προς τα μπρος».  Πόσο πρέπει να κλείσει ο ανοιχτός διάλογος για να σου επιτρέπει τη συμμετοχή;. Όταν μάλιστα με τις απόψεις μου δεν σε έθιξα στο παραμικρό. Γιατί είμαι μέρος από τη ζωή σου και τις αγωνίες σου.  Επίσης ποτέ δεν αντιλήφθηκα ότι ο «Φυλλομάντης» οργανώνει το διάλογο και δεν τον διεξάγει και τον εμφυσά.  Το ύφος των παρατηρήσεων που κάνεις είναι απογοητευτικό σε σχέση με την κατάρτιση και την εμπειρία που αποκομίζει κανείς από το κείμενό σου.  Λυπάμαι διπλά όταν υπογράφεις ΕΓΩ «και κανένας άλλος».  Παραμένω, μέχρι …απαγορεύσεως, στον ουσιαστικό διάλογο που διεξάγεται και κυοφορεί ζητήματα. Αναμένω να αναθεωρήσεις τον αυτό-αποκλεισμό σου και να μου τα «χώσεις» όσο θες.  Προσωπικά νιώθω λυτρωμένος όταν ηττώνται τα λάθη μου.  [Το σημείωμα του φίλου Γ. Πολυχρονίδη αποπνέει μια γνήσια οργή η οποία όμως δεν τον προφυλάσσει από το ατόπημα, κατά τη γνώμη μου, της αυτοδιαφήμισης, στην ίδια μάλιστα παράγραφο όπου περιγράφει την «κατάντια του άλλου».]  ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ κ.α

ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ κ.α

	8. 14-03-2008 14:23
	Παράκληση (σ.σ του Φυλλομάντη:   Ο φίλος Δ. Τζουβάνος μάς έστειλε τις σκέψεις του για την εδώ συζήτηση, μαζύ με το παρακάτω συνοδευτικό σημείωμα. Το κείμενο δημοσιεύεται αυτοτελώς στη στήλη του Διάλογου)  Αγαπητέ Φυλλομάντη,  Παρακαλώ να φιλοξενήσεις το υστερογράφημά μου, στο φίλο μου το Χρήστο.  Δ.Τ. - 9/3/08

Δημήτρης Τζουβάνος

	9. 24-03-2008 17:16
	Με αφορμή τα κείμενα του Χ.Μ. Με αφορμή τα κείμενα του Χ.Μ., ότι δηλαδή,  -Αναφέρεται στο Σοσιαλιστικό χώρο, με βάση την εκτίμηση ότι “το ΠΑΣΟΚ έχει τελειώσει”. (το βλέπει όμως σαν προνομιακό μαζικό χώρο ζύμωσης).  -Συζητά, με δεδομένη τη διαπίστωση αυτή, με όσους κινούνται στο χώρο αυτό (το Σοσιαλιστικό) προκειμένου για τους όρους συγκρότησης της ατζέντας ενός διαλόγου, περί του μέλλοντος του χώρου και τι σημαίνει αυτό, πέρα από ακτιβιστικούς μονόδρομους κ.α. τέτοια.  -Ισχυρίζεται, σε μια συνοπτική ιστορική αποτίμηση της πορείας του (ΠΑΣΟΚ), ότι ποτέ δε συγκρότησε σοβαρούς (αριστερούς) υποκειμενικούς όρους στο εσωτερικό του (ενώ αλλού τάχα γινόταν της επαναστατικής υποκ. παλιγγενεσίας).  [Η παρατήρηση αυτή θυμίζει ανάλογες δυσκοιλιότητες, τον σνομπισμό μεγάλης μερίδας των τότε (1970-1980) διανοουμένων της αριστεράς, οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταπιούν τη προσβολή πως το ΠΑΣΟΚ δημιουργήθηκε χωρίς την άδειά τους, τη πρόβλεψή τους, και το κυριότερο δίχως τη συμμετοχή τους.  Η πλειοψηφία τους είχε τότε βέβαια Κομμουνιστικές καταβολές μαζί και φυλακές και εκτοπίσεις από τη χούντα.   Υπήρχαν εξ αντικειμένου αδυναμίες, αντιξοότητες…]  -Υπογραμμίζει (ο Χ.Μ.) ούτε λίγο ούτε πολύ ότι το ΠΑΣΟΚ ακόμη και στα καλύτερά του ήταν μια αντιδεξιά συσπείρωση που απορρόφησε και παγίδεψε όλο το ριζοσπαστισμό της κοινωνίας και αποπροσανατόλισε καναλιζάροντας στη ρότα του το κίνημα (λαϊκό). Μια στάλα απόσταση απ’ το να θεωρηθεί και υποβολιμαίος ο ρόλος του, ότι ενήργησε δηλαδή σε διατεταγμένη υπηρεσία.  Εξ’ αντικειμένου βέβαια…  -Έχουν ξαναειπωθεί και υπονοηθεί αυτά στο παρελθόν, δυστυχώς.  Η επανάληψή τους σήμερα επανέρχεται όμως ως πολύ κακόγουστη φάρσα.  Άντε τώρα να βρεις σοβαρούς συνομιλητές στο Σοσιαλιστικό χώρο (και όχι στο Κομμουνιστικό) όταν ξεκινάς με ένα τέτοιο προβοκάρισμα της κύριας συνιστώσας του (που είναι το ΠΑΣΟΚ) ανεξάρτητα του πώς θα το ήθελε ο καθένας και με τις όσες σημερινές ελλείψεις του και τα προβλήματά του.  Το πολύ να μετατραπείς σε περιφερόμενο “ΞΥΠΝΑ” όχι παραπλανημένων χριστιανών αλλά αποπροσανατολισμένων Πασοκτζίδων για απεγκλωβισμό.  -Είναι σημεία των καιρών oi μικρομεγαλισμοί. Δυστυχώς φουσκώνουν τα μυαλά οι πνέοντες άνεμοι της συγκυρίας…  (Οι Τσίπρες έχουν πέραση, άλλοτε σαν νέοι, ωραίοι, και άφθαρτοι, άλλοτε σαν ψάρεμα στα θολά νερά αλλότριας υφαλοκρηπίδας, άλλοτε σαν Τεν-Τεν της πολιτικής μόδας. Θα γίνει στυλάκι και το χτένισμα. Και το πολιτικό μάρκετινγκ καλά κρατεί).  -Από την άλλη διερωτάται κανείς μήπως αδικεί ο ίδιος (ο Χ.Μ.) τον εαυτό του. Διαβάζοντας τα κείμενά του και όχι μόνο, διακρίνει κανείς έναν άνθρωπο που θα μπορούσε πολλαπλώς να συμβάλλει στην προώθηση του διαλόγου και ακόμη παραπέρα. Όμως χωρίς τέτοια προαπαιτούμενα. Πιθανότατα και σε άλλη βάση-ρόλο.  Για να κλείσω το θέμα (την παρέμβασή μου εννοώ), θα τολμούσα να υποδείξω:  “σύντροφοι χαλαρά, συζητάμε χωρίς δογματισμούς, δίχως καχυποψίες, δυστροπισμούς, υποκειμενικές ιδιοτέλειες, και ρεβανσισμούς, με σεβασμό στην ιστορία του καθένα ακόμη και του λαθεμένου και του παραστρατισθέντα με ΣΕΜΝΟΤΗΤΑ όμως γιατί:  1. Ο πρώτος και ο καλύτερός μας βλέπει λίγο μπρος από τη μύτη του προβλήματος.  2. Το μονοπώλιο των ιδεών το έχει για πολλά χρόνια ακόμη ο Μπίλ Γκέϊτς!  3. Άλλοι “τρώνε και πίνουνε και εμάς μας τρώει η αρκούδα” (έχουμε δηλαδή την ίδια δύσκολη μοίρα).  4. Και ο τελευταίος αφήνει ανοιχτή πίσω του την πόρτα (δηλ. είμαστε όλοι εκτεθειμένοι, δεν υπάρχει ασφάλεια για τον κώλο κανενός)”.  Ευχαριστώ για τη φιλοξενία,  “Γρηγόρης ο Ράδιος” Υ.Γ.  Για τον Γ.Πολυχρονίδη αλλά και για τη χρήση ή όχι ψευδώνυμων που βάζει ο Χ.Μ. τι να πω;  O πρώτος, ως οπαδός, έδειξε ότι είναι κάκιστα διαπαιδαγωγημένος. Θα ‘λεγα ότι προσβάλλει τον διαπαιδαγωγητή του αν ο τελευταίος δεν σιωπούσε τόσο εκκωφαντικά. Αν διαφοροποιούνταν έστω, θα ‘ταν αλλιώς…  Όμως, όπως λέει η παροιμία “από παιδί και από χαζό μαθαίνεις την αλήθεια”… τη ζύμωσή του δηλαδή.  Είναι πολύ λυπηρό, αλλά πρόκειται δυστυχώς για χυδαία θρασύτητα.  Για το ζήτημα περί της χρήσης ψευδωνύμων και όλης της σχετικής παρέμβασης του Χ.Μ. στην διεύθυνση της ιστοσελίδας τι να πω;  Ήταν μια μεγάλη έκπληξη για έναν συνηθισμένο τήλεαναγνώστη όπως εγώ. Αλλά και μεγάλη απογοήτευση. Να μπαίνουνε το 2008 ζητήματα δημοκρατίας! Ελευθερίας του λόγου! Ανατροπής βασικών καταχτημένων λειτουργικών κωδίκων τηλεσυμπεριφοράς, όπως η χρήση ψευδωνύμων και να ζητιέται η συμμόρφωση ή η λογοκρισία απ’ τη διεύθυνση της ιστοσελίδας!  Τι να πείς; Χάνεις τα μυαλά σου, τρελαίνεσαι!!  Με τι κουράγιο να κάνεις, και τι διάλογο μετά περί σημαινόντων…  Τι είναι πιο σημαντικό από τη δημοκρατία, δεν ξέρω.-

Γρηγόρης ο Ράδιος

	10. 02-04-2008 19:07
	Βγάλτε τίς κουκούλες Αγαπητε Γρηγορη Ράδιε, έχω να τόν δω και να μιλήσω μέ τόν Χρήστο 17 Χρόνια καί σέ καμιά περίπτωση δέν μπορεις νά χρεώσεις τήν διαπαιδαγώγησή μου στόν Μήλιο, τού οποίου ποτέ δέν υπήρξα κολλητός, όπως καί με κανέναν άλλον.Αν είσαι ο Γρηγόρης Ραδίτσης θά έπρεπε νά τό γνωρίζεις. Αν όχι δέν είναι τίμιο νά αφίνεις νά χρεώνονται στόν Ραδίτση οι απόψεις σου. Εν πάσει περιπτώσει δέν ξαναμιλάω μέ κυβερνοκουκουλοφόρους.

Πολυχρονίδης Γιώργος

	11. 02-04-2008 19:14
	Απάντηση Φιλε Γ.Πολυχρονιδη.  Απαντω στο σχολιο σου, -μια κι εξω- όχι γιατι είναι ευκολο να παρακολουθει κανεις το ηθος του αλλα γιατι ορισμενες χαρακτηριστικες για την παθολογια της αριστερας πρακτικες, όπως η δικη σου, αξιζουν την προσοχη κι ανταποκριση μας, τουλαχιστον ως ένα σημειο.  Θα εχεις ασφαλως τις σκεψεις σου, για το ποτε και πως η παλια πολιτικη ομαδα μας χρησιμοποιηθηκε ως «αντιβαρο τζογου» στο ΠΑΣΟΚ. Eπισης, για να το λες, θα εχεις ασφαλως αισθανθει αντικειμενο χειρισμου, από μενα, αισθηση τραυματικη για δυο δεκαετιες μετα. Kαι θα εννοεις εδώ ότι αυτό αφορα ολους, αφου ποτε δεν ειχαμε ιδιαιτερη σχεση. Θα εχεις επισης εξηγησει στον εαυτο σου για το αν και πώς εγιναν αυτά σε μια πολιτικη ομαδα που λειτουργησε παντα συλλογικα κι ομοψυχα, συνηθως ομοφωνα και παντως ομοφωνα σ’ όλα τα σοβαρα ζητηματα. Μια ομαδα που παντα διακηρυσσε τη μερικοτητα και συμπληρωματικοτητα της (γενικοτερα), και που αποφασισε επισης συλλογικα κι ομοφωνα να τερματισει καποτε τη δραστηριοτητα της.  Αρκουν όμως οι εκτιμησεις σου για μια τοσο κατηγορηματικη κι ολοκληρωτικη τοποθετηση στα πραγματα, όπως η δικη σου ; Πιστευω ότι ακριβως εδώ καταγραφεται μια απ’ τις μεγαλες ιδεολογικες ανεπαρκειες μας – ο ολοκληρωτισμος του ο,τι νομιζουμε, κι οποιον παρει ο χαρος - θέμα κρισιμο για κάθε θεωρηση κι ερμηνεια των πραγματων.  Απ’ τη μερια μου πρεπει να στο πω καθαρα. Οι ευκολοι ζηλωτες, οχυρωμενοι σε βολικες απλουστευσεις, οι χμερ των πληγων τους κρυμμενοι στα κοινωφελή, δεν είναι λιγοτερο φαύλοι απ’ τα παλιοπαιδα της αντίπερα λαμογιάς, χαμενoι κι αυτοί σε λαθος δρομους. Τα θετικα στοιχεια στην προσωπικοτητα τους κανουν απλως πιο τραγικα τα πραγματα, κι αυτή είναι μια κατασταση που πρεπει να ξεπεραστει στη λεγομενη αριστερα, με πολεμο στην ιδεολογια που τη νομιμοποιει – άλλο η κατανοηση στα θυματα της. Στη θετικη σου πλευρα μιλω, όχι την αγαθοεργη αλλα την τυχον επιδεκτικη, κι αν το καταλαβαινεις, κατι εχεις μαθει απ’ τα παλια μας. Γιατρε, η αιτιολογια της πληγης σου, και η θεραπεια όπως την ειδες, είναι λαθος πανακριβο και κακη συνταγη για τους απορους και τους μεταναστες των πραγματων. Το παραμυθι της αβασανιστης δαιμονολογιας και τα αντιστοιχα ξορκια, χρόνια νοσος στην αριστερα, δεν είναι αυτό που αξιζει στον κοσμο της. Η παλια μας πολιτικη ομαδα, ειχε βασικο της μελημα τη χειραφετηση (σ’ αυτό κυριως διαφεροντας από άλλες γκρουπες) κι όχι πλατφορμες και σχηματικες οριοθετησεις, οσο κι αν κι αυτές εχουν το χωρο, το ρολο και τις παρενεργειες τους. Μια χειραφετηση, ιδεολογικη κυριως, που για διαφορους λογους (και παρα το ιδιαιτερο προσωπικο μου στοιχημα – ένα τζογο που συνεχιζει ως σημερα, αν το βλεπεις), δεν προχωρησε το ιδιο για ολους, καθως και δε σχετισθηκε ειδικα και μονοσημαντα με τις μετεπειτα επιλογες και διαδρομες. Όταν θα ξαναβαλεις κατω την περιπτωση σου λαβε υπ’ οψη σου ότι οι πληγες παντου μοιραζονται όχι κατά «πολιτικη επιλογη» αλλα κατά σκαλα ιδεολογικης χειραφετησης – εκει διαφερουν αυτά που μας πληγωνουν. Δε σε κατηγορω για κατι στο σημειο αυτό, σου προτεινω ένα τροπο να τα δεις, περα απ’ αυτόν που νομιζεις ότι εχεις αναγκη. Αναλυσε το, μην κρυψεις όμως στο συναισθημα και την ευαισθησια τη διαγνωση σου. Τα συναισθηματα (πραγματικα, καμμια αντιρρηση) μπορει να είναι (και συνηθως είναι, κατά τον πολιτισμο και το συνθετο βιοϋποβαθρό τους) εγωϊστικα. Τα απαιδευτα μαλιστα αρνητικα συναισθηματα είναι ακρως εγωϊστικα, κι ακρως αυτοάνοσα. Και εν ταυτω κινητρα και τεκμηρια μη ηθικης στασης.  Πρεπει να σε διευκολυνω κι άλλο. Το τσαλαβουτημα στο βουρκο του κυβερνοπασοκ, εχει την πολιτικη του πλευρα κι οπτικη, τοσο σαν πρακτικη, οσο και σαν κριτικη. Δεν ξερω την ειδικοτητα σου, ελπιζω να εχεις επιλεξει καποια καθαρη – φαντασου να σου πουν πως χειρουργεις μεσ’ τα αιματα χασάπη ή πως τσαλαβουτας σ’ αρρωστιες μεσα. Και βεβαια υπαρχουν (όπως και συ περιγραφεις) γιατροι και γιατροι, μερα με νυχτα και ως προς το βρωμικο που τρωνε, και ως προς το λογο που το τρωνε. Είναι ακριβως το θεμα που συζητουμε γενικοτερα, και υπαρχει παντα ο ευκολος και ο δυσκολος δρομος να μπουν οι διαχωριστικες γραμμες. Υπαρχουν οι αβασανιστες οπτικες απεναντι στις γραμμες αυτες, κανεις μας όμως δε δικαιουται τη βολικη αφελεια την σημερον ημερα, ουτε εναντι αντισταθμιστικων αγαθοεργειων, ουτε εναντι της ημι-αυταπατης ο,τι δεν τον βλεπουν. Υπαρχουν ακομα και οι συνειδητες σκοταδιστικες πρακτικες περι αυτό, η σκοπιμη αναζητηση των διαχωριστικων γραμμων στην επιφανεια, είναι το σημα κατατεθεν των λαμόγιων που αξιοποιουν την ανοησια των αφελων. Εχει όμως και την άλλη του πλευρα το θεμα, την απλη, αν εξωνιζεται κανεις - πολυμορφο φακελακι -, θα συμφωνησω απολυτα. Αυτό όμως πια, εχει καπως ευκολοτερα κριτηρια. Κανοντας αντιστοιχα βαρεια την ευθυνη των κρισεων για οποιον τα παρακαμπτει.  Δεν ξερω αν το εχεις συνειδητοποιησει φιλε μου, το οργισμενο σχολιο σου είναι μνημειο των περιθωριακων μας καιρων, και συνοψη του ιδεοψυχισμου μεγαλου κομματιου της χαμενης αριστερας – ολοι παταμε εκει, άλλος λιγο, άλλος πολύ. Η αληθεια του βρισκεται περα απ’ τους αθλιους ισχυρισμους του κι ακομα περα απ’ την αληθινη πληγη που χαίνει στο κεντρο του. Βρισκεται στην ιδια του την υπαρξη και στην απογνωση με την οποια αναζητα σταθερες και με την οποια ζητα να γινουν οι πληγες ηθικη. Εστω κι αν νομιζει ότι αυτό μπορει να γινει πανω σ’ ένα υποστρωμα εγωϊσμου κι αφασιας, εστω κι αν νομιζει ότι αυτό είναι κατι που το απαιτουμε κι όχι κατι που το φτιαχνουμε υπο το λιθοβολισμο των αθλίων. Αυτή του την αληθεια τη συμμεριζομαι και τη συνυπογραφω, με τον τροπο μου όμως κι όχι με το δικο σου. Θελω να σου πω εδώ, πως σε καταλαβαινω καλα, ξερεις πως το λεω, καλογιατρος εσαι. Δεν αντιδικω, δεν σε δικαιολογω, δεν ανταποδιδω, δεν εχω όμως κι άλλο τροπο συντομο και ηχηρο για τα αυτια σου, απ’ αυτόν που σου μιλω.  Χαιρομαι για τις αντιστασεις σου στις παντοειδεις σειρηνες κι εξαγορες και για την αφιλοκερδεια σου, νομιζω όμως ότι το κλεισαμε, πως αυτό δε νομιμοποιει το κάθε τι στα λογια και την πρακτικη σου. Αντιθετα σε βαρυνει με την παραπανω ευθυνη να μην επιτρεπεις στα χυδαια να χαραμιζουν τα ευγενη, αυτό είναι που τα αξιωνει πραγματικα, τα αλλα είναι του μπακαλη. Τα προσκοπικα εχουν την αξια τους, υπαρχουν όμως τα πανω απ’ αυτά, που φυσικα δεν είναι η «πολιτικη επαρκεια», αλλα η ιδεολογικη ταυτοτητα δηλ. το γιατι το κανεις, το πώς το χαρμανιαζεις, το που το χαλαλιζεις.  Πρεπει ακομα να σου πω, συμπληρωματικα, ότι ετσι όπως καμαρωνεις κριτικαροντας διαφορα (μιζες, ταξιδια κτλ), επιτρεπεις στον εαυτο σου να προκαλεσει και καταχρασθει ευκολους κι αδικους συνειρμους σε βαρος αλλων. Γι αυτό, όπως και για όλα τα παραπανω φιλε μου, επωμιζεσαι αντιστοιχη ηθικη ευθυνη. Θα επρεπε σ’ αυτή την περιπτωση να μπορεις να το εξηγησεις στον εαυτο σου, να το αντεξεις. Να το αντεξεις μαλιστα, χωρις τη βοηθεια μιας βολικης οργης, χωρις τη βοηθεια της περηφανειας σου για τα αλλα, κι ακομα χωρις τη βοηθεια των πολιτικων ή γενικων εκτιμησεων σου. Και να αξιολογησεις μετα απ’ αυτά το ειδος της συναισθηματικης και ηθικης ταυτοτητας των λογων σου, καθώς και τα χρεη σου.  Χαιρομαι για την εκτιμηση που εκφραζεις για το Χρηστο, σιγουρα την αξιζει, αν και μαλλον του εκτιμουμε διαφορετικα πραγματα. Θα είναι καλο να συζητησεις μαζι του και τα παραπανω. Ισως σε κοιταξει αυστηρα και να προχωρησει παραπερα τη σκεψη σου, όπως μεχρι τωρα καθως λες.  Δ. Τζουβανος 27/3/08

Δημήτρης Τζουβάνος

	12. 03-04-2008 12:56
	Ευχαριστώ. Δημήτρη, ειλικρινά σ΄ευχαριστώ γιά τό περιεχόμενο της απάντησής σου.Μού έδωσε πολλά.  Λειτουργεί ακόμα η επιδεκτική μου πλευρά.Συγνώμη γιά τό οργήλο ύφος μου. Εχεις δίκιο. Τό "όπου ηθικολόγος π-----ς καί βασίλειο" δέν αποτελεί ούτε επαρκές πολιτικό σωσίβιο πολλω δέ μάλλον δέν συνιστά διέξοδο δρόμο. Η απολυτότητά μου ήταν ενα συναισθηματικό ξέσπασμα. Αρκετά αναιδές, ανώριμο καί μικρομέγαλο.. Μού την κάρφωσε όμως η στηλιζαρισμένη εξυπνακίστικη ανωνυμία-παρενδυσία. Εξαφανίζομαι από κεί πούρθα...  Γεώργιος ο Κακόχρονος.(κατά κόσμον Πολυχρονίδης Γιώργος)

Πολυχρονίδης Γιώργος

	13. 04-04-2008 17:26
	Κοιτάω κατά κει που κοιτάς. Αγαπητέ Γιώργο, να μην εξαφανιστείς και να μας έρχεσαι συχνά. Γνήσια οργή παρέα με γνήσια αυτοκριτική είναι δικά μας καλά συμπτώματα. Τώρα η ανωνυμία μου (πάλι) με όσα της προσάπτεις δεν είναι εμπόδιο για να συμμετάσχεις στα ζητούμενα και να χρεώσεις μια στάλα και σε εμένα γνήσιου ενδιαφέροντος και προσπάθεια προσφοράς. Δεν κινδυνεύεις από εμένα. Είμαι σταθερά στα νώτα σου και σε υπερασπίζομαι. Κοιτάω κατά κει που κοιτάς.

ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ κ.α

	14. 04-04-2008 17:33
	Φίλε Γ. Πολυχρονίδη Φιλε Γ. Πολυχρονιδη,  Πρεπει να σου ομολογησω, ότι το παλευεις όχι απλα επιδεκτικος, αλλα εντυπωσιακα επιδεκτικος, με υπ’ οψη μαλιστα τη φορτιση που προηγηθηκε. Σε εποχες που ολοι εχουμε μαθει να ακουμε ελαχιστα ο ενας τον άλλον. Και διδακτικος σε ολους μας – ολοι εχουμε αψιάδα και δίκια κι εμμονες, αλλα κυριως αναγκη μαθηματων υπερβασης. Kαι παρηγορητικος ότι τιποτε δεν πηε χαμενο, άλλη μια φορα – ολοι εχουμε αναγκη παρ-ηγορίας στα μισόστραβα που παλευουμε. Χειροκροτημα.  Συνεχιζοντας λιγο τωρα, νομιζω ότι η ολοφανερη και πολυτιμη ευαισθησια σου, σε κανει υπερβολικο με τα ψευδωνυμα. Μα εδώ δε γινεται πολιτικη διαπραγματευση ή συμφωνημενος ειδικος δημοσιος διαλογος, ανοιχτη (σε συμμετοχη) κουβεντα γινεται, και είναι αυτό το πιο καταλληλο εδαφος για πολλα κι εγκαρδια και παραγωγικα, αναμεσα σε ανθρωπους που ψαχνονται – δεν είναι φυσικα ο καταλληλος τροπος για όλα. Παντως τι να πω, εγω δεν ειδα κουκουλοφορους να πυροβολουν προσωπικα ή να βυσσοδομουν. Ειδα αγνωστους φιλο-ψαχτες που εχουν τους λογους της υπογραφης τους, (αναγνωρισα φυσικα, όπως και συ, το Γ.Ραδιο που φανερα προκαλει αυτό που θεωρει υπερβολικο, βρε Γιωργο), καλοπροαιρετους και εξαιρετικα θετικους. Ο ΦΨ σε περιεχομενο κι υπογραφη κραυγαζει «…και Γιωργος και Χρηστος κ.α …». Τελος παντων, εχω γραψει τις αποψεις μου γι αυτά (βλ. και «υστερογραφημα…») αν και κατανοω τα διαφορα κουμπώματα και φυσικα τα ορια που μπορει καποιος να βαλει για τη δικη του συμμετοχη. Προσωπικα πχ, τεινω να αποχωρω απ’ το ψείρισμα της μαϊμους ή από ανακυκλωτικους χαζοκαυγαδες (κατά τη δικη μου γκλάβα), προτιμω σαφως αλλα πραγματα και γραμματα και τα ψευδωνυμα δε μου βγαζουν αναγκαστικα τη γλωσσα.  Σταθηκα λιγο στα παραπανω, γιατι βλεπω (το λες αλλωστε) ότι σε στενοχωρουν εντονα, αλλα κι ως προλογο για τα παρακατω, στα οποια θελω να επιμεινω, με το θαρρος που μου δινει η απαντηση σου. Κανεις λογος δεν υπαρχει να «εξαφανιστεις από κει πουρθες» - ποιος να υπηρχε δηλαδη. Το αρπαγμα και τα φαλτσα μας (ολονων μας περίσσια) είναι ο δρομος για τα καλυτερα, με την προϋποθεση φυσικα να μη τα δοξάζουμε στασιμοπληθωρικα. Αλλα εδώ κάθε άλλο γινεται, εσυ δειχνεις ένα θαρρος σπανιο. Φανταζεσαι τι ενεση είναι αυτό πχ. σε μια σειρα πιτσιρικαδες (σιξτιν το σιξτυ) αρπαγμενους (δικαια), που εχουν τους λογους τους για καταλυτικη κριτικη του κοσμου κι αμεσως μετα αναγκη κι ικανοτητα αυτοκριτικης αισιοδοξιας, τι ενεση διεξοδου κι απεμπλοκης ; Από γιατρο μαλιστα. Δεν ξερω αν συνειδητοποιεις τι σουκατσε κι εκανες, παλι. (Τι θα γινει τελος παντων με σας τους γιατρους, κατά τεκμηριο ευφυεις και γνωστικους, αλλα και κοντα στη γνωστη παροιμια).  Μη σε παρασυρει το ελαφρο ελαφρωμα του υφους μου, σοβαρομιλω, χρεωθηκες πραματα (ώστε εκτος απ’ την αφεντια σου, πολλοι ακομα θαταν περηφανοι για σενα, περισσοτερο από πριν) τα οποια πρεπει να τα κουβαλησεις ως τους απορους και μεταναστες των πραγματων (μεταξυ των οποιων και ημεις και υμεις καθαυτοι) μαζι με τα αλλα πολυτιμα που ηδη κουβαλας. Με ρεγουλο, ΟΚ, μη κοψομεσιαστουμε, και φυσικα κατά τις ιατρικες οδηγιες. Αλλα για εξαφανίσεις, αναχωρητισμούς και τετοια μη τρελλαινεσαι, οι καυγαδες είναι παραγωγικοι, όταν είναι παραγωγικοι. Κι εχουν αναγκη μεγαλη για πάθος και διαλλαγή που ταχεις σεταρει οσο λιγοι, αν και σε υπερευαισθητο πακετο – φραζιλέ. (Τι θα γινει με σας τους γιατρους, γνώστες και χαλαστές της οξεοβασικης ισορροπιας).  Μ’ αυτά, τελος παντων, ασε τη ζυμωση για τις κακοχρονιές και πιασε τον καλόχρονο ιδεασμό, αφου τοχεις, και καλα μαλιστα. Τωρα μουρθε, κολλαει να σου πω, ότι στα τετοια του προοδευτικου, μαζι με την πρεμουρα του ισιου και τη διαρκη βασανο περι του πώς και τι, είναι και η αισιοδοξια – η προταγματικη, η προεκτιμητικη, η από πιστη, ιδεολογικα ένα πραμα – είναι ισως μαλιστα το μονο εξωθερμο απ’ τα 3 αυτά που δε μας πλακωνει και σηκωνουμε και τα αλλα 2 εσωθερμα κι ενεργοβορα.  Κάνεις ηδη αξιεπαινα και πραγματα, αλλα αφου σε τρωει –και καλα κανει- μεινε και στα αλλα ψαχτικα. Βρες το Χρηστο, π.χ. Ή ψαξε τι απ’ όλα οσα ακουστηκαν τον τελευταιο καιρο, ηταν πιο στηρικτικο των προσπαθειών του, ισως εκπλαγεις. Ή, για κατι πιο συστηματικο, δες πχ. τα βιο-ιδεολογικα, σκορπιες ιδεες πεταω, για ενεργη προσεγγιση πραγματων αναγκαιων σε ολους.  Σου ειπα πολλα, αλλα ειπα τωρα που εισαι ζεστος…..  Αμα σε φερει ο δρομος θα χαρω πραγματικα. Καλη δυναμη  Δ.Τ. 4/4/08

Δημήτρης Τζουβάνος

	15. 15-04-2008 19:28
	Τα οικεία βέλη και ο διάλογος ΣΗΜ. του Φυλλομάντη:   Ο φίλος Γρηγόρης ο Ράδιος, έστειλε την απάντηση με τις σκέψεις του για την παρέμβαση του φίλου Γιώργου ΠΟλυχρονίδη. Λόγω όγκου, τη δημοσιεύουμε αυτοτελώς στη στήλη "Διάλογος" με τίτλο ΤΑ ΟΙΚΕΙΑ ΒΕΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ.

Γρηγόρης ο Ράδιος, ή...