Η ΤΡΙΤΗ ΔΥΝΑΜΗ

Γράφει: Ανρί ΛΕΦΕΒΡ

(Δημοσίευση: 24 Μαρτίου 2009) Κείμενο τοῦ Henri Lefebvre ποὺ γράφηκε μὲ ἀφορμὴ τὸν Μάη 68 καὶ πρωτοδημοσιεύθηκε στὸ βιβλίο του "Μai 68 - L' irruption" μὲ τὸν τίτλο "Sur la dualité des pouvoirs". (Μετάφραση Γιάννης Φ. Φωτόπουλος)



lefebvre-02ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ να αναλύσει αυτή την κατάσταση, η διαλεκτική σκέψη ίσως να έχει ανάγκη από νέες ορολογίες, καλά αποσαφηνισμένες μεν, μα που να δηλώνουν στοιχεία μεταβατικά, αβέβαια...

...Η Εξουσία; Να είναι τάχα η εξουσία μιάς σκιάς ή η σκιά μιάς εξουσίας; Σίγουρα όχι. Μπροστά στους ανθρώπους που βρίσκονται στην εξουσία, υπάρχουν πίνακες ελέγχου. Ο τάδε μοχλός, το τάδε κουμπί, μία δύναμη πραγματική που μπαίνει σε κίνηση. Κι ωστόσο το φάντασμα της απόλυτης πολιτικής, που ορθώνεται πάνω από την Ευρώπη και τον κόσμο αντικαθιστώντας χωρίς πολλά πλεονεκτήματα το φάντασμα του κομμουνισμού, έχει κάτι το μη πραγματικό. Συνενώνει όλες τις φαντασιώσεις της θέλησης για δύναμη, όλες τις νομικές και πολιτικές πλασματικότητες που συνδέονται με το κράτος. Διακηρύσσεται κι επευφημείται εκείνη ακριβώς την ιστορική στιγμή όπου έφτιαξε ολόγυρά του το κενό του τρόμου. Αυτό που πρέπει να ανοικοδομηθεί είναι ολάκερη η κοινωνία, αφού οι υπερδομές της -ό,τι κάνει μία κοινωνία να είναι κοινωνία κι όχι ένα συμπίλημα- έχουν θρυμματιστεί και κάπου-κάπου καταρρεύσει. Η έννοια της απόλυτης πολιτικής υποβάλλει στους ανθρώπους του κράτους την ιδέα ότι  πρέπει και μπορούν να ανοικοδομήσουν αυτή την κοινωνία με αφετηρία την Εξουσία. Παραλήρημα μιας ορθολογικότητας που δεν αναγνωρίζει τα όριά της.

Η ΔΥΑΔΙΚΟΤΗΤΑ της εξουσίας χαρακτηρίζει σύμφωνα με τον Λένιν τις επαναστατικές καταστάσεις. Μία εξουσία εξασθενίζει, μία άλλη είναι σε άνοδο. Έτσι έγινε στην Κομμούνα με τη λεγόμενη κυβέρνηση της Δημοκρατίας και με την εθνοφυλακή. Έτσι έγινε το 1917 με την εξουσία που έπεσε στα χέρια των κερενσκιστών και με τα σοβιέτ. Υπάρχει άραγε σήμερα (τέλη Μάη-αρχές Ιούνη 1968) δυνητικά ή πραγματικά μία δυαδικότητα των εξουσιών στη Γαλλία; Θα μπορούσε να το υποθέσει κανείς. Από τη μιά συγκεντρώνεται η αστική τάξη με τους συμμάχους της, κάτω από τη σημαία της Δημοκρατίας [Ρεπούμπλικας] (république) και της ελευθερίας («ελευθερώστε τα εργοστάσιά μας!»)· και απ' την άλλη η εργατική τάξη με τους συμμάχους της, κάτω από τη σημαία της δημοκρατίας (démocratie) και των ελευθεριών. Ωστόσο, αυτό δεν είναι παρά κάτι φαινομενικό (με την επιφύλαξη που περιέχεται στην διαλεκτική πρόταση: «κάθε φαινομενικότητα περιέχει μία πραγματικότητα, που μπορεί να αναπτυχθεί»). Στην πραγματικότητα οι δύο αντιμέτωπες εξουσίες δεν αποτελούν παρά μόνο μία, εφόσον τοποθετούνται στο ίδιο έδαφος, εκείνο της νομιμότητας, του υπάρχοντος κράτους και του κοινοβουλευτικού παιχνιδιού. Έδαφος κατειλημμένο από εκείνους που κρατούν την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων. Κατά συνέπεια, πάνω στο έδαφος των πολιτικών επιχειρήσεων υπάρχουν δύο δυνάμεις - μία και μόνη εξουσία.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ που ταυτίζονται με τους θεσμούς, για τους ανθρώπους του κράτους, η δυαδικότητα των εξουσιών είναι αδιανόητη, απαράδεκτη. Κι επιπλέον, ουδείς μιλάει γι' αυτήν. Κι αν μιλούσε, θα το έκανε εκκενώνοντας την έννοια από το περιεχόμενό της. Ενώ όμως το Κοινοβούλιο πριν κάμποσες μέρες έμοιαζε σαν το σύμβολο του κοινωνικού και του ιδεολογικού κενού γύρω από την απόλυτη πολιτική, ενώ οι συζητήσεις του ήταν βαθειά απογοητευτικές καθώς δεν διέθεταν καμμία εμβέλεια, η δεύτερη δύναμη μοιάζει να έχει για στόχο να ανασυγκροτήσει την κοινοβουλευτική ζωή.  Ενέχει έτσι τον κίνδυνο και να συγκαλύψει το κενό, και να μασκαρέψει την απουσία ενδιάμεσων σωμάτων ανάμεσα στους μηχανισμούς και τη «βάση», και να παραδώσει στον «ταξικό» αντίπαλο τούς θεσμούς, που με αυτό τον τρόπο επανεμφανίζονται. Με αυτό δεδομένο, η θέση αυτή [της δεύτερης δύναμης] δείχνει να έχει παρθεί με πολλή λογική, λογική που δυστυχώς κινδυνεύει να διασώσει τη γενική λογική ενός συστήματος που είχε απωλέσει τη συνοχή του.

ΤΟ ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ χαρακτηριστικό της γαλλικής κατάστασης, τούτες τις ώρες που τις είπαν «ιστορικές», ήταν κι ακόμα είναι η ύπαρξη μιας τρίτης δύναμης: είναι η δύναμη της αμφισβήτησης και του αυθορμητισμού, η δύναμη του δρόμου. Κατά μία έννοια, αυτή η εξουσία εκτός Εξουσίας ήταν και παραμένει η πιο πραγματική, η πιο δραστήρια. Το να συγκλονίζεις μια κοινωνία, ή μάλλον το να καθιστάς έκδηλη και αισθητή την θεσμική της κρίση, είναι σίγουρα προϊόν μίας αποτελεσματικής εξουσίας. Κι εντούτοις αυτή η εξουσία έχει δυσκολία στο να συγκροτηθεί, να αυτοκαταφαθεί σαν τέτοια. Δύναμη συγκεκριμένη, στην αρχή αρνητική και που έγινε θετική μέσα από την ισχύ της αμφισβήτησης και του κινήματος, θα γίνει άραγε εξουσία μια και πηγάζει απ' την άρνησή της; Πώς να περάσεις απ' την αμφισβήτηση στη θέσμιση; Η επανάκαμψη του αυθορμητισμού, η ορμή του που καλύπτει τα χάσματα και τις τρύπες της κοινωνίες, οδηγεί κατ' αρχήν στο να καταδείξει τα περίχωρα αυτού του κενού. Ναι, ο αυθορμητισμός επικαλείται και φέρνει στο προσκήνιο μία μεγαλειώδη δυνατότητα: την ανοικοδόμηση της κοινωνίας από κάτω προς τα επάνω, δημοκρατία συντάσσουσα και θεσμοθετούσα μέσα στο κίνημα, με αφετηρία ένα δίκτυο οργανισμών βάσης όπου θα ήταν παρόντα (κι όχι απλώς εκπροσωπούμενα) όλα τα συμφέροντα [ενδιαφέροντα], όλες οι διεκδικήσεις, όλες οι ελευθερίες.

ΑΥΤΗ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ στη βάση αντιτίθεται σθεναρά στη Δημοκρατία-Ρεπούμπλικα (res publica - δημόσιο πράγμα) που κρατιέται και συντηρείται από τα πάνω. Θέτει υπό συζήτηση, ξεκινώντας από μία επιμέρους αποσύνθεση και κάποιον μαρασμό του υπάρχοντος κράτους, τη θέση για το δημοκρατικό κράτος. Τι σκεπτόταν ο Μαρξ; Ότι η δημοκρατία αναπτύσσεται μέσα σε μία αντίφαση. Συνεπάγεται ένα κράτος, τείνει προς την κατάργηση του κράτους, δίχως το οποίο καταργείται κι η ίδια. Εμφανίζεται η δυνατότητα αποκατάστασης των κοινωνικών ενδιάμεσων και μεσολαβήσεων, μέσα στον απέραντο κοινωνικό χώρο που εκτείνεται ανάμεσα στα κέντρα της απόλυτης πολιτικής με τους μηχανισμούς τους και τα όργανα δράσης τους, και στην κοινωνική πρακτική βάσης. Για την ώρα, είναι πιθανόν αυτή η δυνατότητα να παραμείνει απλή δυνατότητα. Εάν αυτό συμβεί, θα έχουμε γίνει μάρτυρες ενός κολοσσιαίου κινήματος, μίας γενικής απεργίας που δεν ήταν χωρίς πολιτικό περιεχόμενο αλλά που το πολιτικό τους περιεχόμενο θα έχει καταπνιγεί εν τη γενέσει του. Η ιστορία θα έχει δώσει μία επαναστατική κατάσταση χωρίς επανάσταση. Το άνοιγμα, που αναμφίβολα έχει επέλθει σε ένα τείχος ήδη ρηγματωμένο, δεν θα έχει χρησιμεύσει για διέξοδος στο κίνημα. Η κατάργηση των ενδιάμεσων σωμάτων θα έχει αφήσει μάταια αντιμέτωπες τις τάξεις, η δε εργατική τάξη θα συναντάει και πάλι την άρνηση ότι αποτελεί τάξη από την πλευρά της κυρίαρχης Εξουσίας και του εθνικού κράτους. Και μάταια η (εκλογική, κοινοβουλευτική) τακτική θα έχει προς στιγμήν παραχωρήσει τη θέση της στην στρατηγική. Μάταια επίσης οι μεγάλες ιδεολογίες, εκείνη της [οικονομικής] μεγέθυνσης, εκείνη του οικονομισμού, εκείνη της απόλυτης πολιτικής και του κράτους, θα έχουν ταρακουνηθεί συθέμελα από τους αμφισβητίες.

ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ αυτό το νέο κενό; Θα ξαναδούμε άραγε να αποκαθίστανται και να ξαναθεσμοθετούνται οι διασπάσεις και οι διαχωρισμοί ανάμεσα στο οικονομικό, το κοινωνικό και το πολιτικό; Ανάμεσα στην καθημερινή ζωή και τις στρατόσφαιρες του πολιτισμού και της εξουσίας; Ανάμεσα στην παθητικότητα απ' τη μια, και στις αρμοδιότητες αποφάσεων απ' την άλλη; Θα ξαναδούμε να βασιλεύει η ιδεολογία της κατανάλωσης, συμπληρωμένη από την ιδεολογία τής «μη-ιδεολογίας»; Αυτό μοιάζει αδύνατο. Ότι το κίνημα, μετά από μία άμπωτη, θα ξαναγεννηθεί, αναμφίβολα αλλού και αλλιώς, αυτό μοιάζει σφόδρα πιθανό. Η τρίτη δύναμη, που καθόλου δεν εκπροσωπεί έναν «τρίτο δρόμο», θα δώσει ζωή, θα γεννήσει: σχέδια-προτάγματα, ιδέες, κοινωνική πρακτική μετασχηματισμένη εκ βάθρων. Η παρέμβασή της ήδη υπογράμμισε έμπρακτα τον πρωταρχικό ρόλο της συνείδησης, που περιφρονητικά την ταξινομούσαν σαν «υποκειμενικότητα». Έχει τώρα για καθήκον όχι μόνο να καταλάβει τους χώρους του κοινωνικού κενού και μερικούς άλλους, αλλά και να γεμίσει «θετικά» τα κενά, εκείνα της συνείδησης κι εκείνα της ίδιας της κοινωνικής πραγματικότητας. Το καθήκον του θεωρητικού δεν προχωράει καθόλου πιο πέρα από αυτή την υπόδειξη: δεν μπορεί τίποτε περισσότερο από το να υποδείξει τα καθήκοντα που η κοινωνική πρακτική μπορεί να εκπληρώσει.

Henri Lefebvre, Μάιος-Ιούνιος 1968

0 Σχόλια

Δεν υπάρχουν σχόλια.

Υποβολή σχολίου
Δεν θα δημοσιευθεί

Ειδοποίησέ με μέσω e-mail σε απαντήσεις
Συλλαβισμός Συλλαβισμός

Tsipras-01

Πρόσφατες δημοσιεύσεις

γιά τήν σύνδεση στο Forum...





Αρχή σελίδας