ΟΙ ΤΣΙΓΚΙΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ (Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΜΕΤΑΞΥ ΜΙΝΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ)

(Δημοσίευση: 1 Ιουνίου 2007) Στὴν «ἐποχὴ τῆς ἐπικοινωνίας» ὁ καυγὰς γιά τὴν κατάσταση στὴν Δικαιοσύνη καλὰ κρατεῖ. Μέσα ἀπὸ παροξυσμικὲς πλὴν ἄσφαιρες «ἀντιπαραθέσεις» ἐξαπλώνεται -ὁμογενοποιημένος καὶ μιντιογέννητος- ὁ κοινὸς δημόσιος λόγος: «Αὐτοκάθαρση!», «Ἡ Δικαιοσύνη προπύργιο τῆς Δημοκρατίας!», «Ἀνεξαρτησία τῆς Δικαιοσύνης!». Κοινὲς ἀναφορὲς σὲ συσκοτιστικὲς μυθολογίες ποὺ συγκαλύπτουν τὸ οὐσιῶδες καὶ ρηχαίνουν τὴν συνείδηση τῶν πολιτῶν.

Στὴν «ἐποχὴ τῆς ἐπικοινωνίας» ὁ καυγὰς γιά τὴν κατάσταση στὴν Δικαιοσύνη καλὰ κρατεῖ. Σύμπαντες οἱ συναπαρτίζοντες τὴν πολιτικὴ μας ἐλίτ, ἀφοῦ πρῶτα ἐκχώρησαν στὴν «ἐπικοινωνία» τὰ συνθήματα, τὴν ψυχὴ τους, τελικὰ καὶ τὶς ἀποφάσεις τους, παίρνουν τώρα (ὅλοι) τὶς εὔπεπτες λέξεις, ἴδια τσίγκινα καθρεφτάκια ποὺ ἐκκρίνουν τὰ μίντια, καὶ τὶς κάνουν κοινὸ πρόταγμα «γιά τοὺς θεσμούς»...

...Μέσα ἀπὸ παροξυσμικὲς πλὴν ἄσφαιρες «ἀντιπαραθέσεις» ἐξαπλώνεται -ὁμογενοποιημένος καὶ μιντιογέννητος- ὁ κοινὸς δημόσιος λόγος: «Αὐτοκάθαρση!», «Ἡ Δικαιοσύνη προπύργιο τῆς Δημοκρατίας!», «Ἀνεξαρτησία τῆς Δικαιοσύνης!». Κοινὲς ἀναφορὲς σὲ συσκοτιστικὲς μυθολογίες ποὺ συγκαλύπτουν τὸ οὐσιῶδες καὶ ρηχαίνουν τὴν συνείδηση τῶν πολιτῶν.

Οἱ μυθολογίες

• «Αὐτοκάθαρση»; Ἀποκρύπτεται ὅτι τὸ ζήτημα δὲν εἶναι οἱ λίγοι ἐπίορκοι, ἀλλὰ κυρίως ὁ πάγιος τρόπος ἀπονομῆς δικαίου· ὅτι τὸ πρόβλημα δὲν λύνεται μὲ τὴν καθυπόταξη τῆς Δικαιοσύνης στὴν ἐνδογενὴ γραφειοκρατία της (στὴν ἀνώτατη ἡγεσία της), κάθε ἄλλο· ὅτι ἡ λεγόμενη «αὐτοκάθαρση» ἀποσκοπεῖ στὴν ἀνασυγκέντρωση τῆς ἐξουσίας καὶ στὴν ἀναδιάταξη συσχετισμῶν μέσα στὴν Δικαιοσύνη· ὅτι «κάθαρση» πάνω στὸν καμβὰ ποὺ ὑφαίνει τὸ ξεκαθάρισμα λογαριασμῶν μεταξὺ μιντιακῶν καὶ παραδικαστικῶν κυκλωμάτων, δὲν γίνεται.

• «Προπύργιο»; Βαρειὰ κουβέντα! Πρόχειρο παράδειγμα: πουθενὰ παγκοσμίως οἱ δικαιοδοτικοὶ μηχανισμοὶ δὲν ἀντιτάχθηκαν σὲ ὁλοκληρωτικὰ καθεστῶτα, οὔτε στὴν δικὴ μας χούντα (γιατί ἄραγε;).

• «Ἀνεξαρτησία»; Τὸ πρόβλημα τῆς Δικαιοσύνης δὲν εἶναι ἡ ἐξάρτηςή της. Ἴσα-ἴσα: εἶναι ἡ ἀνεξαρτησία της, δηλαδὴ ἡ μακρὰ πορεία ἀνεξαρτητοποίησης-αὐτονόμησής της ἀπὸ τὴν λαϊκὴ κυριαρχία καὶ ἀπὸ τὸ λαϊκὸ περὶ δικαίου αἴσθημα. Οἱ διάφορες «ἄλλες» ἐξαρτήσεις εἶναι παρεπόμενες, ἀναπόφευκτες καὶ ἐναλλασσόμενες. Πρόκειται γιά ἕναν τῦπο «ἀνεξαρτησίας» ποὺ ἐναρμονίζεται καὶ συμβαδίζει μὲ τὴν ἀνεξαρτητοποίηση τοῦ Ἐκτελεστικοῦ ἀπὸ τὴν λαϊκὴ κυριαρχία.

Μποροῦμε μάλιστα ἐδῶ νὰ ἐντοπίσουμε ἴδια συμπτώματα:

• Ἡ ἀνεξαρτησία τῆς Δικαιοσύνης ἀπὸ τὴν λαϊκὴ κυριαρχία εἶναι «κομμάτι» τῆς αὐτονόμησης τῆς Πολιτικῆς ἀπὸ τὴν γενικὴ θέληση. Συμβαδίζει μὲ τὴν ἀδιάκοπη γραφειοκρατικοποίηση τοῦ Ἐκτελεστικοῦ, ποὺ πρὶν ἀπορροφήσει τὸ Δικαστικὸ ἔχει ἤδη ἀπορροφήσει τὸ Νομοθετικό.

• Ἡ ἐκτεχνίκευση τῆς ἀπονομῆς της (ὁ δικαστὴς ὠθεῖται νὰ σκέπτεται σὰν τεχνολόγος/χειριστὴς «τοῦ νόμου» - ἡ Σχολὴ Δικαστῶν αὐτὸ παράγει) ἐναρμονίζεται μὲ τὴν μοδάτη πολιτικὴ ἰδεολογία περὶ «πολυπλοκότητας» τῶν ζητημάτων, καὶ «ἑπομένως» τῆς ἀνάθεσής τους ὁλοένα καὶ περισσότερο σὲ (ἀφανῆ) σώματα (κοινωνικὰ ἀνεξέλεγκτων) τεχνοκρατῶν. Ἡ προσπάθεια κι ὁ μόχθος τοῦ «μέσου δικαστή» δὲν ἀρκοῦν.

• Ἡ λίγο-πολὺ «φασόν» ἀπονομὴ της, συστοιχεῖται μὲ τὴν «φασόν» πολιτική: στὶς μέρες μας οἱ πολιτικοὶ ἀντιγράφουν κι ὑλοποιοῦν «μοντέλα», δηλαδὴ ξεπατικώνουν πατρὸν (ὦ! ἐκδικητικὴ εἰρωνεία τῶν λέξεων, γιά τὸν διαρκῆ βιασμό τους: ἡ πολιτικὴ πατροναρισμένη -μὲ κάθε ἔννοια;).

• Ἡ αποκοπὴ τῶν δικαστῶν ἀπὸ τὸ κοινωνικὸ σῶμα, συμβαδίζει μὲ τὴν ἀποκοπὴ τῶν πολιτικῶν ἐλίτ.

Ἡ παρακμὴ τοῦ νόμου

Τὰ προβλήματα εἶναι λοιπὸν ἄλλα κι ἀλλιώτικα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἀναδεικνύει τὸ «γυαλί» καὶ ἀναπαράγει ἄκριτα ὁ δημόσιος λόγος. Ὁ «νόμος» ἐμφανίζεται μὲν σὰν ἡ μοναδικὴ πηγὴ δικαίου, μὰ δὲν εἶναι πλέον παρὰ ἡ βούληση τῆς ἀποκομμένης κρατικῆς γραφειοκρατίας (ἐγχώριας ἤ βρυξελλιανῆς). Πρόκειται γιά μακρὸ καὶ ἀργόσυρτο πρόβλημα, ποὺ ἀκολουθεῖ τὴν παρακμὴ τοῦ ρόλου τοῦ νόμου στὶς ὑπερώριμες Δημοκρατίες: ἡ κοινωνικὴ ἀντιπαράθεση ὑπερφαλαγγίζει τὴν νομιμότητα ἀπὸ παντοῦ· τόσο ἀπὸ τὴν μεριὰ τῶν κυρίαρχων -ἡ νομιμότητα τοὺς «στενεύει»- ὅσο καὶ ἀπὸ ἐκείνη τῶν κυριαρχούμενων, ποὺ δὲν τοὺς προστατεύει ἀποτελεσματικά, ἄρα δὲν εἶναι αὐτὴν ποὺ τοὺς ἐνσωματώνει στὸν κυρίαρχο ἀξιακὸ κώδικα.

Κι ἄν ἀρχικὰ ἡ κοινωνικὴ ἐνσωμάτωση τῶν κυριαρχούμενων ὑπηρετήθηκε μέσα ἀπὸ τοὺς δικαιοδοτικοὺς μηχανισμοὺς καὶ τὴν ιδεολογία τοῦ «οὐδέτερου τρίτου κριτή», τὸ αἴτημα τῶν ἀστικῶν ἐπαναστάσεων γιά (κοινωνική) δικαιοσύνη γρήγορα μεταλλάχθηκε σὲ αἴτημα γιά (κρατικογενή) νομιμότητα. Οἱ δυτικοὶ σχηματισμοὶ πέρασαν ἔτσι στὸ σχῆμα «ἐπιτήρηση-τιμωρία». Σήμερα πιὰ ἡ ἐνσωμάτωση ἐπιχειρεῖται μέσα ἀπὸ τὸ τεχνολογικὸ καλούπωμα τῆς κοινωνικῆς Πράξης καὶ τῆς καθημερινῆς ζωῆς. Ἡ τεχνολογία (κρατικὴ ἰδεολογία καὶ πρακτική) ἀναλαμβάνει καὶ τὴν πειθὼ καὶ τὸν καταναγκασμό, ἐνῷ ἡ ἐπιβολὴ γυμνῆς καταστολῆς ἀναλαμβάνεται ἀπροσχημάτιστα ἀπὸ τὸ Ἐκτελεστικό. Οἱ κλασσικοὶ δικαιοδοτικοὶ μηχανισμοὶ τίθενται στρατηγικὰ ἐκτὸς τοῦ ἱστορικοῦ τους ρόλου. Αὐτὸ εἶναι ποὺ τοὺς ἔχει ἀπονομιμοποιήσει. Περιορίζονται στὴν ὑλοποίηση-ἐπικύρωση ἀποφάσεων τῆς ἀφανοῦς κρατικῆς γραφειοκρατίας καὶ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ ποὺ ὁρίζουν πλέον αὐθεντικὰ τί ἐμπίπτει και τί ἐξαιρεῖται ἀπὸ τὴν νομιμότητα (π.χ. Γκουντάναμο, πυροβολισμὸς τοῦ νεαροῦ Βραζιλιάνου στὸ Λονδῖνο) ἀλλὰ καὶ τὴν καταλύουν μὲ ὁλοένα καὶ πιὸ ἀκραῖο τρόπο. Τὸ κράτος δικαίου, πρόταγμα κι ενμέρει πραγματικότητα τῆς βιομηχανικῆς εποχῆς, δύει μαζύ της.

Ἀπ' τὴν ἄλλη ὑπάρχει τὸ κοινὸ περὶ δικαίου λαϊκὸ αἴσθημα, δηλαδὴ ὁ κεκτημένος καθημερινὸς πολιτισμὸς μιᾶς κοινωνίας. Καταπλακωμένο ἀπὸ τὸν μιντιακὸ καὶ τὸν πολιτικὸ λόγο, ἀντιφατικὸ καὶ διαμεσολαβούμενο, προσπαθεῖ ν' ἀντέξει, θέλοντας νὰ διατηρήσει μάκρο-κριτήρια καὶ ἀξίες.

«Ἄνοιγμα στὴν κοινωνία»;

Δικαιοσύνη καὶ Δημοκρατία. Προδήλως ἡ κριτικὴ στὴν κατάσταση τῆς πρώτης ὁδηγεῖ στὴν κριτικὴ τῆς κατάστασης τῆς δεύτερης. Αὐτὸ εἶναι τὸ οὐσιῶδες ποὺ σύμπασα ἡ πολιτικὴ μας ἐλὶτ συγκαλύπτει. Καὶ πάντως, δὲν εἶναι ἡ Δικαιοσύνη ποὺ ἀποτελεῖ προπύργιο τῆς Δημοκρατίας, ἀλλὰ τὸ ἀκριβῶς ἀντίστροφο: ἡ δημοκρατία ἀποτελεῖ ὅρο ὕπαρξης μιᾶς ἀποδεκτῆς δικαιοδοτικῆς διαδικασίας. Ἡ δημοκρατία ὄχι ὡς ἀφυδατωμένο πολίτευμα, ἀλλὰ ὡς ἐνεργητική, διευρυμένη σχέση τῶν κοινωνικῶν δυνάμεων μὲ τὴν πολιτικὴ καὶ τὶς ἀποφάσεις, δηλαδὴ ὡς διαρκὴς ἀγώνας γιά ἄνοιγμα, οὐσιαστικοποίηση καὶ «ἀμεσοποίησή» της - χωρὶς διαμεσολαβήσεις. Κάτι πού, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, μᾶς φέρνει μπροστὰ στὴν παρακμὴ τῆς ἐκπροσώπησης (κόμματα, συνδικάτα) καὶ πάει λέγοντας...

Χίμαιρα τῆς «ἀναβίωσης» τῆς νομιμότητας, λοιπόν, ἤ δημοκρατικὸ ἄνοιγμα τῶν ἀντιφάσεών της; Οἱ στρατηγικὲς τῆς «θετικῆς ὁλοκλήρωσης» τῶν θεσμῶν, τὸ ὅραμα μιᾶς εὔρρυθμης λειτουργίας, χωρὶς χάσματα καὶ χασμωδίες, διέγραψαν τὴν πορεία τους, ἔδειξαν τὰ ὅριά τους, κι εἶναι επίσης σὲ κρίση. Παρασέρνουν στὴν δίνη καὶ ὅλη ἐκείνη τὴν θετικιστικὴ νομικὴ ἰδεολογία ποὺ νόμισε ὅτι μπορεῖ νὰ καταργήσει (μὲ ἐπιστημονικὰ διατάγματα!) τὶς ἀντιφάσεις, τῆς κοινωνίας καὶ τῶν θεσμῶν.

Ἡ Δικαιοσύνη χρειάζεται τὴν ἀδιάπτωτη εἰσαγωγὴ τῆς δημοκρατίας καὶ τῆς «ἀτμόσφαιρας τῆς κοινωνίας» μέσα στὶς λειτουργίες της, ποὺ σημαίνει ἀδιαμεσολάβητη σύνδεσή της μὲ τὴν γενικὴ θέληση (ἄν αὐτὴν δὲν εἶναι πιὰ μιὰ γερασμένη ἔννοια), μὲ τὸ περὶ δικαίου αἴσθημα, ἀλλὰ καὶ μὲ τὶς ἴδιες τὶς κοινωνικὲς ἀντιφάσεις: ἡ κοινωνία πρέπει νὰ μπεῖ στὴν Δικαιοσύνη ἀκριβῶς ὡς ἀντιφατικὴ κατάσταση! Κοντολογίς, μέσα ἀπὸ μία πραγματικὴ μάχη (πρωτευόντως πολιτικὴ καὶ δευτερευόντως ἐπιστημονική) τὸ ζητούμενο εἶναι: ἔνθεση τῆς κοινωνίας στὴν Δικαιοσύνη, μέσα ἀπὸ τὴν ἔνθεση τῆς Δικαιοσύνης στὴν κοινωνία.

Θα ξεκινοῦσε, μιὰ τέτοια ἐξέλιξη, μὲ τὴν ἐμπέδωση πρακτικῶν κοινωνικῆς λογοδοσίας· ἀπὸ τὴν Δικαιοσύνη καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς θεσμούς. Μὲ τὴν ἅρση τοῦ ἐναγκαλισμοῦ τους ἀπὸ τὶς πολιτικές, δικαστικὲς καὶ μιντιακὲς ἐλίτ. Θὰ σήμαινε νὰ τεθοῦν στὴν ἡμερήσια διάταξη τρία κρίσιμα αἰτήματα: τὀ αἴτημα τῆς οὐσιαστικῆς συμμετοχῆς, τὸ αἴτημα τῆς γνήσιας ἀντιπροσώπευσης τῶν κοινωνικῶν δυνάμεων στὴν θεσμικὴ διαδικασία καὶ τὸ αἴτημα γιά ἐπαναφορὰ τῆς παραγωγῆς τοῦ δικαίου στὴν φυσικὴ του μήτρα, ἐκείνη τῆς κοινωνικῆς πρακτικῆς (ἐπαναφορὰ τοῦ ἐθίμου κ.λπ). Ζητήματα ποὺ δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ προχωρήσουν χωρὶς δυσκολίες, ἀντιφάσεις καὶ κινδύνους, ἀλλὰ ποὺ δείχνουν τὸν δρόμο (ἕναν προσανατολισμό) ποὺ ἐπανασυνδέει τὰ προβλήματα τῶν δικαιοδοτικῶν θεσμῶν μὲ τὶς πραγματικὲς ἀνάγκες τῆς κοινωνίας κι ὄχι μὲ τὸ ἀδιέξοδο τῶν ἐλίτ. Αὐτά, πέρα ἀπὸ στρεβλώσεις, χειραγωγήσεις καὶ διάφορες ἀπολιτὶκ ρητορικές: ὁ πολίτης ὀφείλει νὰ ὀρθώσει τὸ ἀνάστημά του (ἐὰν ἔχει ἀκόμα) ἀπέναντι στὸ πανταχόθεν προτεινόμενο πρότυπο τοῦ «ἐνημερωμένου» -πλὴν παθητικοῦ- χρήστη ὑπηρεσιῶν· ἀπέναντι σὲ συντηρητικὲς κριτικὲς τῆς πολιτικῆς καὶ τῆς κρίσης της ποὺ πλασάρουν τὸν ἀποπολιτικισμό· ἀπέναντι σὲ μυθοπλασίες ποὺ ἐκκρίνει (κάποτε μὲ περισσὴ «ἐπιστημονικὴ τεκμηρίωση») ἡ τεχνοκρατικὴ ρητορικὴ ὅτι τὰ προβλήματα εἶναι τεχνικὰ καὶ θὰ μποροῦσαν τἄχα νὰ λυθοῦν μὲ εὔστοχα θεσμικὰ μέτρα.

Ὥστε ἡ κρίση τῆς δικαιοσύνης παραπέμπει σὲ μιὰ ἄλλη προσέγγιση τῆς πολιτικῆς: πρὶν ἀπὸ μιὰ «ἄλλη» πολιτικὴ γιά τὴν δικαιοσύνη, χρειάζεται λοιπὸν μιὰ ἄλλη πολιτικὴ γιά τὴν δημοκρατία. Καὶ γιά νὰ γίνει αὐτό, χρειάζεται μιὰ ἄλλη πολιτικὴ γιὰ τὴν πολιτική. Αὐτὸ ὅμως δὲν τὸ θέλει κανεὶς οὔτε μέσα στὰ μίντια, οὔτε μέσα στὰ δύο συντηρητικὰ κόμματα. Βοηθοῦνται ἐδῶ ἀπὸ τὴν στάση τῆς ἐπίσημης ἀριστερᾶς: ἡ ἥσυχη ἀριστερὰ ποὺ ἀκόμα κλαψουρίζει πάνω στὴν χυμένη καρδάρα τῆς φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Ἡ κρίση τῆς δυτικῆς Δημοκρατίας καὶ τῶν θεσμῶν της εἶναι βαθειὰ καὶ διαρκής. Ἴσως ὁριστική. Ἀδυσώπητη, ἀνοίγει συνεχῶς ρωγμές, διατρυπᾶ μέτρα καὶ προτάσεις, ξεγλυστρᾶ σὰν ἄμμος στὰ δάχτυλα. Ὑπερφαλαγγίζει καὶ καγχάζει τὴν ἰντελιγκέντσια ποὺ καλὰ βολεύτηκε στὶς μονοδρομημένες, κρατικόθρεφτες ἰδεολογίες της κι ἀγωνίζεται τώρα, μὲ κάθε τίμημα, νὰ κρατηθεῖ ἐντὸς τῶν τειχῶν. Ἡ κρίση εἶναι ἐδῶ. «Ἡ κρίση συνεχίζει στὰ τυφλὰ τὸ ἔργο ποὺ παράτησε ἡ κριτικὴ σκέψη». Εἶναι ἐδῶ. Δὲν γιατρεύεται, ἔτσι κι ἀλλιῶς, μὲ τσίγκινες λέξεις...

Γιάννης Φ. Φωτόπουλος, 1 Ἰουνίου 2007

ΣΧΟΛΙΑ

	1. 05-06-2007 13:14
	Η κόττα και τ΄αυγό (ξανά και ξανά...) Συγκροτημένο και συνεκτικό κείμενο.  Σε λιγότερη,πολύ λιγότερη, επαφή με τη Δικαιοσύνη εγώ αλλά με βαθιά ριζωμένο (πατρόθεν...) το αίσθημα  της δικαιοσύνης, αναγνωρίζω στις παραπάνω θέσεις μια αγωνιώδη προσπάθεια να εντοπιστεί το γιατί  δεν έχουμε τη Δικαιοσύνη που (καθένας περίπου...) θέλει.  Παραπολύ εύστοχα τα περί απορρόφησης του Νομοθετικού από το Εκτελεστικό.  Και το ...αυγό για μένα είναι το εκλογικό σύστημα.  Το ισχυρότερο όπλο χειραγώγησης, εκμετάλλευσης και εντέλει ακύρωσης της λαϊκής βούλησης από τους (όπως τους αποκαλώ εγώ) ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ της ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ.  Πολιτικούς, συνδικαλιστές, αντιπροσώπους μας παντός είδους. Ακόμα κι ο διαχειριστής της πολυκατοικίας τέτοιος  καταντάει να) είναι.  Και κάνοντάς το πολλά ...αυγά: Όλες οι διαδικασίες που η βούληση μιάς συλλογικότητας γίνεται πράξη.  Από εκεί να ξεκινήσουμε.  Με πρώτο-πρώτο την ανάδειξη της ΛΕΥΚΗΣ ψήφου ως μέσου χειραγώγησης των επίδοξων χειραγωγέων μας.  αγάπη-αφοπλισμός-ειρήνη  Ναπολέων

Ναπολέων Παπαδόπουλος

	2. 18-06-2007 14:49
	Η κόττα και τ΄αυγό (ξανά και ξανά...) Συγκινητικό, καίριο και αποκαλυπτικό. Η ουσία ενός απαραίτητου, μη μιντιακού, λόγου.

Ανθή Βακάκη