ΒΙΒΛΙΟ: Νὰ τὴν χέσω τέτοια λευτεριά, ὁποὺ θὰ κάμω ἐγὼ ἐσὲνα πασιά! - τοῦ Κώστα Ζουράρι

(Εκδόσεις Αρμός, 2009)

ΜΕ ΤΙΤΛΟ την ιστορικη αυτή φραση του Μακρυγιαννη, ο ΚΖ ξαναχτυπα. Ξαναχτυπα τα θεμελια της κυριαρχης κι αλλοτριωμένης πολιτικης σκέψης που διακατεχει τους συγχρονους πρωταγωνιστες και υπηκόους του κοινωνικοπολιτικου αδιεξόδου.

Οπλο του η πολιτικη σκεψη του Μακρυγιαννη, μεσα απ' τα «απομνημονευματα» του αγωνιστη, απ' οπου κι ανασυρει μια «κορυφαια πολιτικη επιστημολογια» όπως επισημαινει ο ιδιος. Με βαση αυτή, αλλα και με αναφορες στην αρχαιοελληνικη και την πατερικη σκεψη, ο ΚΖ αναδεικνυει βασικα δομικα στοιχεια της οικουμενικης πολιτικης θεωρίας που εχει αναγκη η εποχή μας. Παραλληλα υπογραμμιζει τη διαχρονικη συνεχεια της ελληνικης κοινωνικοπολιτικης σκεψης, ως το σημερα του Σεφέρη, αλλα και το βάρος της στην αναγκαια πολιτικη θεωρηση.

Στο γνωστο Ζουραρειο υφος και γλωσσα (κι εν οσω στο βιβλιο γινονται και ειδικοτεροι υφολογικoί σχολιασμοι), το βιβλιο είναι ευχαριστο και πολλαπλα μορφωτικο. Δεν είναι ωστοσο ένα βιβλιο ευκολο. Αντίθετα, παρα τη ροή του, τις αρετές της Ζουραρειας γραφης, και το μεγαλειο των Μακρυγιαννικων αποσπασματων, είναι ένα βιβλίο δύσκολο που απαιτει προσοχη, τουλάχιστον, διαφέροντας στην ευληψία απ' τα απολαυστικα «Σκύβαλα». Είναι ετσι χρησιμες ισως εδώ, καποιες σχετικες παρατηρησεις.

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ σε μια εποχη θεμελιακων αναθεωρησεων, στην εποχη μιας νεας επιστημονικης κι επιστημολογικης επαναστασης, οπου το επιδικο είναι το ιδιο το περιεχομενο της επιστημης. Στην ουσια προκειται για την ανατροπη-υπερβαση του θετικισμου (που επισης βαλλεται στο βιβλιο του ΚΖ) που αποτελει τον κοινο παρονομαστη στην αστικοφιλελευθερη και την αριστερη (επιστημονικοσοσιαλιστικη) ιδεολογια. Κι εννοουμε την ανατροπη του θετικισμου στην ευρεια κοινωνικη συνειδηση μαζι και στη συστημικη διανοηση, διοτι σε επιπεδο πρωτοποριακης διανοησης αυτή εχει συντελεσθει, χωρις και να εχει οικοδομηθει επαρκως η διαδοχη θεωρηση. Η εξελιξη αυτή που σοβει επι ένα αιωνα κατω απ' τη θετικιστικη διχτατορια (ΗΠΑ + ΕΣΣΔ), εχει πλεον μαζι της την ιδια τη θετικιστικη επιστημη η οποια και εχει προσυπογραψει την παραδοσή της σε κρισιμους τομεις όπως στα μαθηματικα (απ' το μεσοπόλεμο) τη φυσικη (απ' τις αρχές του 20ου αιωνα κι ως σημερα) και τη βιολογια (τελευταια). Μ' ολο που οι αλλοτριωμενοι παπαγαλοι Δεξια κι Αριστερα μυρηκάζουν τα πεθαμένα (σε σχολεια, κόμματα, καφενεια και τηλεπαραθυρα), οι εξελιξεις τελευταια εντεινονται πολυπλευρα. Βαθαινουν, όπως πχ στη βιολογια, οπου δυναμικοι κλαδοι όπως η γενετικη και η νευροφυσιολογια κινουνται στην ιδια κατευθυνση. Επεκτεινονται, αφου εχει ηδη αρχισει η αναθεωρηση στους τομεις της Ιστοριας, της Οικονομιας, της Πολιτικης κ.α. Και τελος επιταχυνονται, αφου οι αντι-θετικιστικες βολες σε επιπεδο διανοησης γινονται πλεον κατά ριπας, εχοντας αναγκασει τη θνησκουσα θεωρηση και τη συστημικη διανοηση σε αμυνα απ' το χαρακωμα των κρατικων-κρατικοδιαιτων συστηματων.

ΣΤΑ ΜΙΣΑ του δρομου αυτου που διανυουμε, οι δυσκολιες επικοινωνιας είναι πολλες. Οι νεες θεωρησεις δεν εχουν προχωρησει τοσο οσο να εξασφαλισουν το σταθερο εδαφος παρατηρησης που χρειαζεται ο αναγκαιος κοινος νους. Το εννοιολογιο είναι ιδιαιτερα ρευστο και πολυσημο, οι λεξεις δεν εχουν για ολους το ιδιο περιεχομενο. Τα πολυτιμα βηματα αναθεωρησης, πότε ως ευρυγώνια στερουνται της «καθ' εκαστα» επαρκους εμπειρικης τεκμηριωσης, και πότε ως επικεντρωμένα βαρύνονται με τη «φορτωμενη στενοτητα» των σημειακων παρεμβασεων. Κι ακομα η συστηματοποιηση των όποιων βηματων θεωρησης-επικοινωνιας ψηλαφειται μονον, αν και σε σε ειδικους τομεις με ειδικες σφιχτες γλωσσες κι εννοιολογιο (πχ στην επικοινωνια μεταξυ φυσικομαθηματικων επιστημονων) η συστηματοποιηση είναι πιο προχωρημενη.

ΣΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ αυτά, η σχετικη συζητηση είναι αποδοτικη κατά διαβαθμισμενα επιπεδα και μονον, με το «μεσο αναγνωστη» - απαραιτητο αναδραστικο συνδιαμορφωτη - εκτεθειμενο σε μεγαλες νοηματικες απωλειες, συγχισεις και παρεξηγησεις. Ας σημειωσουμε ωστοσο εδώ, ότι ο «μεσος ελληνας αναγνωστης», ο «μεσος ψαγμενος επιστημονας ή καλλιτεχνης», και ισως κι ο «μεσος μαρξιστης αναγνωστης», διατηρουν καποιο πλεονεκτημα εναντι των αλλων, αφου οι νέες θεωρήσεις σε διεθνες επιπεδο ανακαλουν ως εγκυρα βασικα στοιχεια της (λειψης εστω αλλα ιδιαιτερης) παιδειας και γλωσσας του.

ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ προβληματα και δυσκολίες γινονται εμφανη και μπροστα στο αναφερομενο κι εξαιρετικο βιβλιο του ΚΖ. Αδυνατωντας εδώ για μια σχετικη αναλυτικη αναφορα θα σταθουμε μονο σε νυξεις σε τρία ενδεικτικα σημεια, με σκοπο να επιστησουμε τη γενικοτερη προσοχη του αναγνωστη και με την ελπιδα οτι δεν προδιδουμε τις προθεσεις του συγγραφεα.

- Η «ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ», όπως χρησιμοποιειται στον ΚΖ (όπως κι αλλου, πχ στο Γιανναρα) δεν εχει τη γενικότερη εννοια της κοσμοαντίληψης κι οδηγου πραξεολογιας, σε ειδικη διακριση απ' τους θεσμους και την οικονομία, όπως στο Μαρξ. Εχει την ειδικότερη εννοια ενός σωματος αναντικρυστων (πραγματολογικα και πραξεολογικα) ιδεολογηματων, ιδεοκατασκευών κι ιδεοληψιων, εχει την εννοια περισσότερο της «ψευδους συνειδησης» (όπως επίσης στο Μαρξ) κι ακομα την εννοια της «μη βιοτικης θεωρητικούρας». Σε κάθε περίπτωση εδώ εχουμε ένα ορο μη αποσαφηνισμένο εννοιολογικα που πρεπει να αντιμετωπίζεται αναλογα κάθε φορα.

- Η ΣΥΝΑΙΡΕΣΗ του καλου και του κακου εν ανθρωποις (κι ευρυτερα το «αμμίξας» το οποιο τονίζει ο ΚΖ) δεν εχουν την εννοια του φυσικου στάσιμου αχταρμά, όπως τυχον μπορει να θεωρηθει, παρα τις καμπανες που χτυπα εδώ ο ΚΖ. Εχουν τη διαλεκτικη αναπαραγωγικη επι τα ανω εννοια του δίπολου, σε νοηματικη αντιθεση τοσο με τη μη «διάκρισιν» (η οποια επισης τονιζεται) οσο και με την μονοπολικη καθαρτικη-πουριτανικη επιβολή του «σωστού», καθως και με την παρατηρησιακη-θετικιστικη αποκοπη υποκειμενου-αντικειμενου. Θα λεγαμε, «αγάπα το φιλο σου με τα κουσούρια του», όχι το φιλο σου χωρίς αυτά, ουτε αγάπα κι εξωράϊσε τα κουσούρια του σκέτα, αλλα το φιλο σου με τα εκάστοτε κουσούρια του, ως ανιόντα φίλο συν τη εμπρακτω αγαπη σου (διαπλοκη υποκειμενου-αντικειμενου), αλλα και πάλι όχι ως εξαγνιστέο κάθαρμα.

- ΣΤΟ ΙΔΙΟ μηκος κυματος κινειται η κριτικη της «προόδου», όχι της στρεβλης, αλλα της προόδου καθαυτης ως ιδεολογήματος, δηλαδη του προοδευτισμού. Στο στοχαστρο του ΚΖ βρισκεται η «γραμμικη» σωρευτικη «πρόοδος» ως ανοίκια του ανθρώπου, αξιου της «κύκλειας» ανιουσας ζωής του (σπειροειδους κατά το χεγκελιανο-μαρξικο διαλεκτικο σχημα). Στην αιγίδα του ΚΖ δε βρισκεται φυσικα η στασιμοτητα. Στη στασιμοτητα όμως δεν αντιπαραβαλλεται ως «προοδος» ουτε καποια «φυσικη» τεχνο-οικονομικη εξελιξη που συμπαρασυρει τον ανθρωπο ειτε προς τη Wall street ειτε προς το Κρεμλινο, ουτε η σχεδιασμενη διαφυγή του απ' την «ανελευθερη» ιστορικο-οικονομικη φαση και η εισοδός του σε «μια ελευθερη μαρξιστικη ζωη» πού ‘λεγε και το τραγουδι (το «μαλλιά κοράκου χρώμα», για οσους εχουν ασπρίσει). Βρίσκεται ο διαρκής («κύκλειος») ανα-ανθρωπισμος, εξ ορισμου ανιών και μέτρον των πραγματων (πάντοτε «αμμίξας» καλο και κακο αλλα και πάντοτε κατά «διάκρισιν» αυτων, και προς τουτα άγων και τρέφων κι αρμέγων την επιστημονικη αγελάδα περιλαμβανομενης της πολιτικοοικονομικης, και μηδέποτε αγόμενος εξ αυτής ως ιεράς τοιαύτης). Η ουτως πραγματουμενη βιοτική ελευθερία-ευθύνη των προσώπων, ορίζει και μετρά την πρόοδο ως ζωή, δημιουργει την ανθρωπινη ιστορία και δεν ακολουθει τη «θεά-ιστορία» ως επιστημων-πιστός ειδωλολάτρης της, ουτε προς δυσμάς ουτε προς ανατολάς.

Εννοειται ότι μια τέτοια θεώρηση μπερδεύει τη eurostat και τα εθνικα της κλιμακια που δεν εχουν ποια ακριβως στοιχεια να μαγειρέψουν. Μπερδεύει και τη revolution-metron καθως και την ορκισμένη εχθρά της τη metron-revolution, που χάνουν το μέτρον διαφωνίας τους. Μπερδεύει και τον κόσμο πού εχει μάθει να μετρα κατά το γνωστο Κηλαηδόνισμα «πεντε μειον δυο συν οκτω..». Μπερδεύει ακόμα και τους θρησκευτικους γκουρού που δεν ξέρουν αν πρέπει εδώ να δουν το τέλος του ισόβιου αμβωνά τους ή μια ευκαιρία να ανακαταλάβουν με το θυμιατό τα θετικιστικά ερείπια. Μπερδεμα οντως, αλλα κι «αμμίξας» και κατά «διάκρισιν» ημων ως κάθε Μακρυγιαννη, θα απαντουσε ο ΚΖ.

ΤΕΛΟΣ μια παρατήρηση πραγματολογικη, δευτερεύουσας σημασίας, αλλα μιας και το πιάσαμε...

Στη φραση του Μακρυγιαννη πως «Εις τα 1835 Μαγιου 20 κόλλησε ο βασιλέας εις τον θρονον», στο «κολλησε» ο ΚΖ δινει την εννοια της «προσκόλησης», του εξουσιαστικου εναγκαλισμου. Η ταπεινη μου γνωμη, είναι ότι το «κολλησε», ανεξαρτητα απ' την τυχόν εννοιολογική του καταγωγη, στο Μακρυγιαννη σημαινει απλα ότι «ανέβηκε». Φρασεις όπως πχ «κόλλησε στη μηλια κι εκοψε το μηλο», κοινες την εποχη εκεινη, δινουν αυτή τη σημασια στο ρημα. Η φόρτιση εδώ, παρούσα οπωσδήποτε, είναι μεγαλυτερης εμβέλειας απ' αυτή της «προσκολησης». Δεν αφορά την προσκοληση-διαρκεια που θα στηλιτευε ο αντι-μοναρχικος (ενδοπολιτευομενος) Μακρυγιαννης, αλλα την ανοδο-εξουσία εν παντί, που αποδέχεται κι υπονομεύει εν ταυτω η «αμφίσβαινα» προσέγγιση του αντεξουσιαστη-συντεταγμενου (πολιτη) Μακρυγιάννη.

ΔΤ - Γεναρης 2010